Kuntug'mish dostoni

kUNTUG'MISH DOSTONI «KUNTUG'MISH» DOSTONI Xalq dostonlari har bir millatning ma'naviy qiyofasi, uning tarixi, qadriyatlarini rriukammal aks ettiruvchi bamisoli oynadir. Ularda har bir xalqning urf-odatlari, milliy o'ziga xosligi yaqqol ko'rinib turadi. Dostonchilik xalq og'zaki ijodida qadimiy epik an'ana hisoblanadi. Dostonlar asosan do'mbira jo'rligida aytiladi va ijrochidan ham badihada, ham ijroda juda katta ijodiy mahorat talab qiladi. Dostonning yana bir xususiyati og'izdan og'izga o'tib avloddan avlodgacha yetib kelganidir. Bu o'z navbatida ustoz-shogirdlik an'analarining vujudga kelishiga, oqibatda yirik dostonchilik maktablarining paydo boiishiga sabab bo'ldi. Folklorshunos olim T. Mirzayevning ma'lumotlariga ko'ra, XV-XVI asrlarda yirik dostonchilik maktablari paydo bo'lgan, XIX-XX asrlar esa dostonchilik taraqqiyotida juda rivojlangan davr bo'lgan. XX asr boshlariga kelib bahshilarimiz ijodiy bisotida 150 dan ortiq xalq dostonlari bo'lgan. Bu dostonlarni Tilla kampir, Sulton kampir, Jolmon bahshi, Bo'ron shoir, Jumanbulbul, Josoq, Yo'ldoshbulbul, Yo'ldosh shoir, Suyar shoir kabi mashhur bahshilar kuylaganlar. Keyinchalik ularning an'analari Ergash Jumanbulbul o'g'li, Fozil Yo'ldosh o'g'li, Po'lkan, Islom ;hoir, Saidmurod Panoh o'g'li, Berdi bahshi, Umir bahshi shoir, Bola bahshi ijodida davom ettirildi. bahshidan u yoki bu dostonni jro etishda shunchaki voqea bayonini so'zlab berish emas, balki ini do'mbira jo'rligida tinglovchini rom etadigan darajada kuylab perish talab etilgan. Dostonchi bahshilar o'z san'atlarini inglovchiga ma'qul qilish uchun turli usullarni qo'llaganlar musiqiy qochirimlar, so'z o'yinlari, dostonning eng qiziq joyida anaffusli chekinishlar kabi). Doston aytish ko'p hollarda raqobat isosida kechgan. Dostongo'ylik kechalarida bir necha bahshi ishtirok etib o'z mahoratlarini namoyish etganlar, ijodiy bahs qilganlar. Dostonchilik an'anasi hozirgi kunda ham mavjud. Biroq endi kuylash, ijro, tinglovchilar bilan muloqot tarzining zamonaviylik kasb etayotganligini ko'ramiz. Dostonchilik fan va texnika asrida birmuncha o'zgarishlarga uchradi. Bugungi kun bahshilari o'z asarlarini konsert zallarida, katta-katta anjumanlarda, televideniyeda ijro etmoqdalar. Yurtimizda dostonchilikni rivojlantirishga va uning iirochilari - bahshilar faoliyatini rag'batlantirishga katta e'tibor berilmoqda. 200-yilda «Alpomish» dostonining ming yilligini jahon mjqyosida nishonlanishi va hatto «O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan xalq bahshisi» unvonining ta'sis etilishi (200-yil 14-mart) buning jsbotidir. Qadrli o'quvchilar, Siz 7-sinf adabiyot darslaridan o'zbek xalq dostonlari, ularning go'zal namunalari bo'lmish «Go'ro'g'li», «Alpomish», «Ravshan» dostonlari haqida tasavvurga ega bo'lgansiz. 8-sinfda esa yana bir ajoyib asar - «Kuntug'mish» dostoni bilan tanishasiz. Ushbu doston o'zining qiziqarli voqealarga boyligi, o'ynoqi, ravon tili, nafisligi bilan o'quvchi va tinglovchini lol qoldiradi. Dostonning yozib olingan va ijro etilgan variantlari juda ko'p. Darhaqiqat, «Kuntug'mish» dostoni o'zbek xalq dostonlari orasida g'oyaviy-badiiy jihatdan yetuk asarlardan biridir. Uning xilma-xil kolrinishdagi variantlari ko'pligining boisi shundaki, ilgari bahshilarning iste'dodiga, ushbu dostonni qanday aytishiga qarab baho berilgan, natijada barcha bahshilarimiz «Kuntug'mish» dostonini to'la o'zlashtirishga intilganlar. Dostonning Ergash Jumanbulbul ...