Odil Yoqubov - Ko'hna dunyo romani

Ko'hna dunyo romani Reja: 1. Zamonlar osha sayohat. 1. Zamonlar osha sayohat. 2. Ulug'siymolar taqdiri. 3. Romandagi saroy muhiti. 4. Romandagi tarixiy haqiqat. Odil Yoqubovga eng katta shuhrat keltirgan asarlar tarixiy romanlari -Ulug'bek xazinasibilan «Ko'hna dunyobo'ldi. Muhtaram o'quvchi! Siz 9- sinfda Ulug'bek xazinasiromanini o'rgangansiz, endi «Ko'hna dunyoromani haqida so'z yuritamiz. Adabiy tanqidchilikning bahosiga ko'ra, «Odil Yoqubovning Ko'hna dunyoromanining markazida Ibn Sino hamda Beruniy taqdirlari, ular yashagan davr turadi. Muallifning xulosalari va umumlashmalari keng, shuning uchun tarixiy materialga ajib aktual ma'no bag'ishlaydi. Zamonlar osha qilingan sayohat teran falsafiy umumlashmalar chiqarishga imkon beradi. Romanda tasvirlangan barcha voqealar hujjatlar bilan cheklab qo'yilmagan. Odil Yoqubov tarixni xuddi ko'rib turadi, tarix bilan bahslashadi, zamondoshlarga uzoq o'tmishdoshlarining tajribalaridan guvohlik berayotganday bo'ladi. U tarixga bugungi davr nuqtayi nazaridan qaraydi». Bu so'zlarda «Ko'hna dunyoromanining tub mohiyati ochib berilgan. Darhaqiqat, bu roman, avvalo, ulug' allomalar Ibn Sino va Beruniy taqdiri, ular yashagan davr haqida bahs etadi. Ammo u bizdagi mavjud tarixiy-biografik romanlardan, jumladan, «Navoiy», Yulduzli tunlarpoetikasidan farq qiladi. Xuddi avvalgi tarixiy romani Ulug'bek xazinasida bo'lgani kabi bu yerda ham qahramonlari hayotini xronologik tarzda hikoya qilish yo'lidan bormaydi, ikkala alloma hayotidagi jiddiy bir palla - bor-yo'g'i bir oydan ortiq davr hodisalarini qalamga oladi. Qahramonlar hayotidagi bu palla shunday bir dovonki, bu dovondan ularning butun bosib o'tgan yo'li, o'tmish va kelajagi yaqqol ko'rinadi. Voqealar sodir bo'lgan maskan shunday bir bekatki, bu bekatda xilma-xil odamlar to'qnash keladilar, bu yerda umr bo'yi davom etgan ziddiyat, mojarolar muayyan intihosiga yetadi, dillarda armon bo'lib yotgan dard-u hasratlar to'kib solinadi. Sir-u asrorlar oshkor bo'ladi, umrlar sarhisob etiladi, muallif personajlarga qo'shilib, hayot jumboqlari ustida qizg'in bahslar olib boradi. Romanga asos qilib olingan hodisa - umr bo'yi Sulton Mahmud G'aznaviyni xushlamagan, sulton ta'qibidan olislarda yurgan Ibn Sinoning pirovardida uning huzuriga kelishi, yigirma yil judolikdan so'ng G'aznada Beruniy bilan diydorlashuvi voqeasi hayotda bo'lgan-bo'lmagani ma'lum emas. Biroq yozuvchi fantaziyasining mahsuli bo'lmish bu hodisalar badiiy haqiqatning go'zal namunasi, noyob badiiy modeli darajasiga ko'tarilgan. Qarang, ulug' alloma, bir tomoni zo'rlik, qolaversa, tabiblik burchi taqozosi bilan keksalik chog'ida, xasta holida ne-ne mashaqqatlar bilan kecha-kunduz yo'l yurib, aziz va mag'rur boshini egib ma'naviy raqibi - mustabid hukmdor huzuriga uni davolash uchun keladi. Ammo bu yerda uning nafsoniyati oyoqosti qilinadi. Saroyda allaqachon Ibn Sino niqobi ostida soxta, firibgar hakim paydo bo'lgan va hiyla-nayranglar orqali hukmdor e'tiborini qozongan. Sulton shu darajaga tushib qolganki, chin Ibn Sino bilan soxta hakimni bir-biridan farqlay olmaydi, firibgarni boshga ko'tarib, chin hakim-u davronni tahqirlab saroydan haydaydi. «Ko'hna dunyo»dagi bu syujet katta ...