Jovanni Bokkachcho (1313-1375)

JOVANNI BOKKACHCHO (1313-1375) Italiya uyg'onish davri adabiyoti Jovanni Bokkachcho ijodi misolida yanada balandrok chuqqiga ko'tarildi. Jovanni Bokkachcho, ayniqsa novellachilikda juda katta muvaffaqiyatlarga erishib, «Dekameron» asari bilan dunyoga tanildi. U Petrarkaning kichik zamondoshi edi. Bokkachcho Umum ovrupa gumanistik madaniyatining ham asoschisi sifatida ham yuksak qadrlanadi. Bokkachcho Uyg'onish davri gumanizmida o'ziga xos bir tarzda kirib keldi. O'zining asarlarida Uyg'onish davri insonparvarligini hayot bilan mustahkam bog'lashga harakat qilganligi bilan alohida ajralib turadi. Ayniqsa, Bokkachcho o'sha davr adabiyotida hali unchalik ko'zga tashlanmaydigan novella janriga mustahkam asos solib, yuqori bosqichga ko'tardi. Uyg'onish davri novellasining asoschisi sifatida jahonga tanildi. Bokkachcho birinchi bo'lib o'zining mashhur «Dekameron» asarida Uyg'onish davri gumanizmining inqilobiy ruhiyatini jahonga taratdi. Jovanni Bokkachcho 1313-yilda Florentsiyada savdogar Bokkachcho di Kellino oilasida dunyoga kelgan.Onasining vafotidan so'ng 1330-yilda Bokkachcho Neapolda o'sib ulg'aydi. U yoshlikdan badiiy adabiyotga qiziqadi. U ayniqsa, antik dunyo shoirlari ijodini berilib uqiydi. Bokkachcho ilk ijodi davrlarida «Filokolo» romaninin (1338), «Filostrato» poemasini (1338), «Ameto» cho'ponlik poeziyasini (1341), «Fezolan parilari» poemasini 1345-1346 «Fyametta» (1348) psixologik ramanini yozdi. Lekin bu asarlarning hammasi Bokkachchoga uning eng muhim va eng oliy asari «Dekameron» (1352-1354) hikoyalar to'plamini yozishga badiiy mashqlar sifatida xizmat qildi. (Dekameronni 1348-1351-yillarda yozilganligi haqidagi manbalar ham uchraydi). Bokkachchoning «Dekameron» asari Uyg'onish davri realizmining ulkan yutug'i edi, chunki u diniy asketizmga qattiq ayovsiz zarba bergan Uyg'onish davrining ilk asari bo'lib qoldi. O'z dunyoqarashi bo'yicha Respublikachilar tarafdori bo'lgan Bokkachcho «Dekameron» asarida xalq og'zaki ijodining eng yaxshi namunalaridan foydalangan holda, xalq madaniy an'analariga yaqin turuvchi marrada turadi. «Dekameron» so'zi grekcha bo'lib, o'n kunlik ma'noni beradi.Florentsiyada tarqalgan o'latdan omon qolish istagida uning chekkasidagi bog'i Eramga kelgan yetti qiz va uch yigit bu yerda un turadilar va vaqtini hikoya aytish bilan, ya'ni aql-idrok bilan o'latni yengishga qaror qiladilar. «Dekameron» bu o'lat davridagi yigitqkizlarning aysh-ishrati emas, balki eski dunyoning yemirilishi ramzini ham beradigan badiiy ko'rinishdir. Qolaversa, asarda 1348-yilda Florentsiyada o'lat bo'lib o'tganligi ham tarixdan ma'lum. «Dekameron»dagi hikoyachi yigit va qizlar nihoyatda inoqlik va mustahkam ittifoqlikda bo'lib, o'z hayotlarini poeziya og'ushida, erkin va xursandchilik dunyosida o'tkazadilar. Ular o'rtasidagi bunday mustahkam ittifoqning bo'lishi esa shahardagi hayotning o'lat natijasida izdan chiqishi bilan izohlanadi, chunki insonlar boshiga og'ir kulfat ularni bir-biriga mahkam jipslashtirgan edi. «Dekmeron» hikoyalarida chin sevgini ulug'lash, ba'zi bir ruhoniylarning noto'g'ri xatti-harakatlarini qoralash, oddiy kishilarni yonini olish, kuchli jaranglaydi. Bokkachcho chuqur insoniy tuyg'ularini ulug'lab, Uyg'onish davri gumanizmi bayrog'ini yanada balandga ko'tardi. «Dekameron» burjua egoizmiga, boylikni intilish, maishatparastlik va axloqsizliklarga keskin zarba beruvchi asar sifatida ham tarixda mangu qoldi. ...