Nizomiddin Ganjaviy (1141-1202)

NIZOMIDDIN GANJAVIY (1141-1202) Buyuk ozarbayjon shoiri va mutafakkirios Yusuf o'g'li Nizomiy Ganja shahrida hunarmand oilasida tug'ilgan. Fors va arab tillarini chuqur o'rgangan Nizomiy astronomiya, matematika, falsafa, tibbiyot ilmini mukammal egallaydi. O'ttiz ming baytdan tashkil topgan «Xamsa» bilan shoir hamsanavichlik an'anasiga asos soldi. Nizomiy so'fiy-shoir edi. U shervoniy shahzodalarning saroyidan ko'ra o'zining kamtarona kulbasini afzal bilgan. Ammo «Xamsa» ga kirgan «Mahzon ul-asror», «Xusrav va Shirin», «Layli va Majnun», «Haft paykar paykar», «Iskandarnoma» dostonlarini podsholarning topshirig'i bilan yozgan. Shoirning dostonlaridan ilhomlanib Alisher Navoiy, Abdurahmon Jomiy va Xusrav Dehlaviylar beshlik yozigdi. «Maxzan ul-asror» da shoir yozadi: Oqil agar so'z bila so'zni topar, Orif o'shal so'zda o'zuni topar. Ulki bilur so'z guhari qiymatin, So'zda topar so'zlaguvchining otin. Ahli nazar shevasini so'z bilur, Nuri basar mevasini ko'z bilur. So'z ko'zidur ulki ko'rar qolni. So'zda ko'z-u, so'zlaguvchida nazar, Yo'q esa so'z kezlaguvchida xabar. Zohiru botin xabari so'zdadur, Har naki bor o'zgada yo'q, o'zgadur. Ul kishikim, topmadi, so'z ganjini, Qilmadi habou hadar o'z ranjini. Kimki nazar manzaridan yumdi ko'z, Qo'ydi meros o'zdin g'ayri so'z. ...