Taras Shevchenko (1814-1861)

TARAS SHEVCHENKO (1814-1861) Ukrain demokratik adabiyotining asoschisi Taras Grigorevich Shevchenko 1814- yilda dehqon oilasida tug'ilgan. Ota-onasidan yetim qolgan Taras 23 yoshgacha bir pomeshchi qo'lida cho'ponlik qiladi. Uni 1838-yilda taraqqiyparvar rus rassom va yozuvchilaridan Brillov, Venetsianov, Jukovskiylar 2500 so'm evaziga sotib olib ozod qiladilar. So'ngra Tarasni Peterburgga rassomchilik akademiyasiga o'qishga yuborishadi. 1840-yilda u o'zining ilk asari- «Qo'bizchi»ni nashr ettirdi. 1847-yilda podsho Nikolay I uni qamoqqa oladi, so'ngra surgun qiladi. She'r yozish va rasm chizish huquqidan mahrum etiladi. 1857-yilda tutqunlikdan qutulgan Tarasning sog'ligi og'irlashadi. 1861-yilda 47 yoshida vafot etadi. O'zining «Vasiyat», «Tush», «O'ylarim Siz, mening o'ylarim», «Katerina», «Krepostnoy xotin», «Boyqush», «Gaymadanlar», «nazar Stodol», «Muzikant», «Rassom», «Kapitan qizi» asarlarida xalqning ozodlik harakatini tasvirlaydi. 1840-yilda chop etilgan «Qo'bizchi» she'riy to'plamida xalqning ayanchli ahvoli va qayg'usini, «Katerina» dostonida polyak panlarining axloqiy tubanligini, «Gaydamanlar» da panlarga qarshi ko'tarilgan qo'zg'alon, «Uch yil» to'plamida xalqni ozodlikka kurashga chorlagach, «Kazemat», «Xizmatkor xotin», «varnak» asarlarida o'zining surgundagi hayotini tasvirlaydi. «O'ylarim Siz, mening o'ylarim» she'rida yozadi: O'ylarim Siz, mening o'ylarim, Mendir ado, siz kuydirasiz. Nega qog'oz betiga tushib, Ko'z oldimda g'amgin turasiz. O'ylarim Siz, mening o'ylarim, Nega sizni shamol chang kabi, To'zitmadi cho'llarga yozib? Nega hasrat o'z bolasiday, O'ldirmadi, tagiga bosib- Uyqusirab, sizni o'ylarim? Shoirning «Vasiyat» she'ri xuddi oxirgi so'z tarzida yangrasa-da unda bepoyon ukraina diyori, zangori Dneprning mavjlanib oqishi go'zal tarzda chiziladi: O'lsam mening jasadim, Ukrainaga ko'milsin: Qabrim u keng dalaning, Eng o'rtasida bo'lsin. Poyoni yo'q ona yer, Va zangori Dnepr. Ko'rinib tursin menga, Vig'illab oqqan daryo, Bilinib tursin menga! ...