Ozarbayjon mumtoz adabiyoti tarixi

OZARBAYJON MUMTOZ ADABIYoTI TARIXI Reja: 1. Ozarbayjon xalqi tarixi haqida qisqacha ma'lumot. 2. Ozarbayjon folklori. 3. Nizomiy Ganjaviy ijodi. 4. Muhammad Fuzuliy ijodi. 5. Ozarbayjon realistik adabiyotining shakllanishi. Tayanch so'z va iboralar: Guro'g'li, Kitobi dada KurKut. Janubiy Ozarbayjon adabiyoti. Shervoniy, Nizomiy Ganjaviy. Xamsa. Panteistik oqim. Muhammad Fuzuliy. Layli va Majnun. Adabiy an'analar. Kavkaz xalqlari orasida ozarbayjonlar uzlarining eng qadimgi boy madaniyatiga ega ekanligi bilan ajralib turadi. Ozarbayjon xalq og'zaki ijodi asarlari janr jihatidan rang - barang bo'lib, u nixoyatda kuplab mavzularda yaratilgan. Kupgina xalq dostonlari, ertaklari o'zbek folklori bilan tematik tomondan o'xshashdir. Masalan, Kur o'g'li, OshiK garib, Shox Ismoil, Asli va Karam kabi dostonlarning izlarini o'zbek folklaridan xam topish mumkin. Melik - Mamed, Kal Axmad sarguzashtlarini hikoya qiluvchi latifalar esa Nasriddin Afandi va Aldar Kusa, latifalariga xamoxangdir. Kitobi dada KurKut eposi taxminan 7-8 asrlarda yaratilgan bo'lib, u 12 Kissadan iborat. hozir ana shu syujetlar asosida bir Kancha muzikali dramalar yaratilgan. Bularda qadimgi ugiz - turkiy Kabilalarining o'z mustaqilligi uchun olib borgan kurashi tasvirlangan. Ozarbayjon adabiyoti bilan o'zbek adabiyoti orasidagi kupgina an'analar bir-biriga o'xshash bo'lib, ularning aloqalari uzoq asrlarga borib taKaladi. Masalan, A.Navoiy o'z Xamsasini yaratishda Nizomiydan urgangan, unga ergashib yozgan bulsa, mashxur Ozarbayjon shoiri Fuzuliy esa Navoiydan urganib Layli va Majnun asarini yozgan. Bu ananlar bugungi kunda xam faol davom etib kelmoKda. Biz Ozarbayjon adabiyotini urganganda faKat Shimoliy Ozarbayjonni emas, balki Janubiy Ozarbayjon adabiyotining xam diqqatga sazovor tomonlarini takidlab utishimiz lozim. Malumki, turli tarixiy voKealar tufayli ozarbayjon xalqi ikki davlat territoriyasida yashashga to'g'ri kelgan. 15 millionga yaqin ozarbayjonlar Shimoliy Eronda yashaydi. Ularning xam boy adabiyoti bor. Ozor o'g'li, Madina Gulgun, Akima Billuriy, Fitrat kabi ijodkorlar Eron Ozarbayjonining kuzga kuringan vakillaridir. VII-VII asrlarda arab tili, IX asrdan boshlab esa fors tili davlat tili bo'lganligi sababli kupgina ozarbayjon ijodkorlari o'z asarlarini arab va fors tillarida yozgan. Tarixda utgan mashxur Ismoil Yassor, Axmad Tabriziy, Xatib Tabriziy, Shervoniy, Nizomiy Ganjaviy kabi ozarbayjonlik ijodkorlarning asarlari arab va fors tillarida yaratilgan. M.Fuzuliy, M.Oxundov singari ijodkorlar asarlarining xam kattagina Kismi fors tilida yozilgandir. XI-XII asrlarda Ozarbayjonda arablar istilosi susayib, mahalliy feodal davlatlar vujudga keldi. Ana shu davrda feodal saroy adabiyoti rivojlandi. Abul Ula Ganjaviy, shoir va astronom Falakiy - Shervoniy, shoira Maxseti Ganjaviylar kuplab gazal va ruboiylar yaratdi. Malumki, ozarboyjon adabiyotiyoti turkiy xalљlar adabiyoti ichida eng boy, eng rivojlangan adabiyot sanaladi. XSh asrgacha kњpgina ozarboyjon ijodkorlari њz asarlarini arab va fors tillarida yozgan. Bu adabiyotning shakllanishida folklor asarlari bilan bir љatorda arab va fors tilidagi adabiyotning kuchli ...