Fitrat va Chig'atoy gurungi

Fitrat vaChig'atoy gurungi Tarixfakulteti 3-kurs talabasi: Ilmiyrahbar: Yaqin o'tmishimizga nazar tashlaydigan bo'lsak tarix uchun g'oyat qisqa vaqt bo'lsada lekin bu davrda yurtimizda bosqinchilik siyosati olib borgan hamda o'zining murakkab va halokatli umri davomida xalqimiz boshiga mislsiz kulfatlar yog'dirgan sobiq sho'rolar davlatining hukmronligi alohida ajralib turadi. Prezidentimiz I.Karimov: Sho'rolar humronligi yillarida xalqimiz tashqi dunyodan butunlay uzib qo'yildi. Yetmish yildan ortiq davrda boshimizdan qanday ma'naviy, xo'rliklar kechganini ham yaxshi bilamiz. Men bu yerda til, adabiyot, tarix, din, xalqimiz genofondi, demografiya bilanbog'liq ayanchli kechmishlarni nazarda tutyapman… ana shunday har tomonlama mudhish, chetdan qaraganda xalqimiz, uning madaniyati, milliy tafakkuri, urf-odatlari, turmush tarzi, hech bir mubolag'asiz aytish mumkinki, nasl-nasabi yo'q bo'lib ketishi kerak bo'lgan sharoitda baribir, qator yo'qotishlar bilan bo'lsa ham, millatimiz o'zligini saqlab qololdimi yo'qmi? Odamlarimiz shu savolga javob bersinlar ,-deydi o'z asarida. TurkistonMuxtoriyatining tor-moretilishivabolsheviklarningmamalakat jilovinibutunlayo'zqo'llarigaolishlaribilanjadidchilikharakatidabo'lganidek, jadidadabiyotida, jadidyozuvchilariorasida ham ajralishyuzberdi. Ana shundayparokandaliksharoitidaFitrat1919-yilda ToshkentdaChig'atoy gurungitashkilotinituzib, o'zatrofigamilliybirlikvamustaqillikg'oyasigasodiqbo'lganziyolilarnito'pladi. Chig'atoy gurungi 1919-yilda Turkiston jadidlari tomonidan tashkil etilgan madaniy-marifiy, ilmiy-adabiy tashkilot. Turkiston muxtoriyati hukumatining ag'darilishi va Kolesov voqeasi (1918-yil fevral-mart)dan keyin asosan Toshkentda faoliyat ko'rsatayotgan jadidlar taktik maqsadlarni ko'zlab, sovet hokimiyati bilan yaqinlashishga majbur bo'ldilar. Fitrat sovet hokimiyatidan siyosiy tashkilot tuzish uchun ruxsat ololmagach, madaniy qurilishga xizmat qiladigan millatparvar tashkilot tuzishga intilgan. Turkiston ASSR milliy ishlar xalq komissarligi tomonidan siyosatga aralashmaslik sharti bilanChig'atoy gurungi tuzilishiga rasmiy ruxsat berilgan. Ushbu tashkilot nomlanishi XII asrlarda mavjud bo'lgan Chig'atoy ulusi va XIV-XVI asrlarda eski o'zbek tili ma'nosida qo'llangan chig'atoy tili kabi atamalar bilan bog'liqdir. Ma'lumki, Movarounnahrga tutash o'lkalarda yashagan xalqlar bu yerlarni Chig'atoy ulusi deb atab kelganlar. Bu yerlarda yashagan xalqlar tili ana shu atama bilan uzviy bog'liq holda chig'atoy tili, mo'g'ullar istilosidan keyingi adabiyot esa chig'atoy adabiyoti deb yuritilgan. Oktabrto'ntarishidankeyinTurkistondasun'iyravishdayo'qsilproletaradabiyotiyaratilganivabuadabiyotningmaqsadixalqningmilliymanfaatlaridantamomilauzoqekanliginiko'rganFitratvauningmaslakdoshlarianashu chig'atoyadabiyoti va chig'atoytiliningsofliginisaqlabqolishmaqsadidamazkurtashkilotgaasossoldilar. Bu tashkilot Milliy-madaniymuxtoriyat so'zlarinio'zlarigashiorqilibolganedi. . UningfaoliyatidaFitrat, AbdulqayumRamazoniy, MashriqYusupov-Elbеk, Mo'minjonMuxammadjonov (Mo'minKofir), MannonMajidiy-Uyg'ur, MirmullaShеrmuhammеdov, LazizAzizzoda ,ShorasulZunun, G'ulomZafariy, TangriqulhojiMaqsudiy, MannonRamz, Mahmud Xodiеv-Botuishtiroketganlar. FitratvaAbulqosimRamazoniyuyushmaningrahbariedi. Fitrat tashkilotga nom tanlashda Turkiston hududida yashagan, turkiy xalqlarga daxldor merosni o'rganishga e'tibor qaratgan. Chig'atoy gurungiturkiy xalqlar madaniyati, san'ati, adabiyoti, tarixi, til va imlosi kabi sohalarni jiddiy o'rganishga kirishgan. Shuningdek, o'zbek tilining sofligi uchun kurashish bilan birga xalq qo'shiqlarini va umuman madaniy merosni to'plash, yosh adabiy avlodni millatparvarlik ruhida tarbiyalash, o'zbek milliy madaniaytini barpo etih aniqrog'I, tiriltirishni o'z oldiga vazifa qilib qo'ydi. Tashkilot a'zolari o'zbek tilining sofligi uchun kurashish bilan bir qatorda yangi milliy o'zbek madaniyatini barpo etishga intilganlar. Shuningdek, ular hukumat idoralari oldiga o'zbeklarni o'zbeklar deb atash vazifasini ham qo'ygan. O'sha davrda mavjud bo'lgan Temur, Turon, Turon to'dasi, Turk kuchi, Izchi kabi to'dalar va uyushmalarga nisbatan Chig'atoy ...