Konfutsiy hayoti va ijodi

KONFUTsIY Konfuiiy - Xitoyning buyuk mutafakkiri, ma'rifatparvar ustozi, faylasuf, konfuiiychilik oqimining asoschisi, shuninglek, u siyosiy arbob *am- dir. Xitoyda mumtoz davrning ulkan maktabini yaratgan, dunyo tamadduniga behisob xissa ^ushgan buyuk tarixiy shaxe, ^adimgi Xitoyning mashur tarixchisi Sima Oyan Konfuiining tarjimai oli *a^ida hamda hayoti va ijoliga aloida ypFy ber- gan. Kofuiiy miloldan avvalgi 551 yil 9-oining 28-sanasida (yani sentyabrda) Lu bekligi (knyazli- gi)ga tsarashli Zouyi muzofotida (hozirgi Xitoy Xal* Respublikasining Shandung o'lkasi (provinsiya- si) Chufu no*iyasining janubi-sharqida) tug'ilgan. Millati xanzu bo'lgan. Konfuiiy tug'ilganida ota- si Shu Lyang Xe 70 yoshga tulgan edi Shu Lyang Xening sakkiz nafar farzandi bo'lib, ularning bari kiz bola edi. U bir merosxur va avlodlari davomchisini orzu kilardi. Tukkizinchi farzand xam *iz buldi. Umidini uzgan ota nikoh- siz xotin olali va ularning farzandlari Vo Ni okso* turiladi. «Odatga ko'ra nogirondar marum ajdodlari uchun ^urbonlik keltirishi mumkin bo'lmagan. Shundan sung ato*li jangchi Shu Lyang Xe Chufu shaxrining mashxur xonadonlaridan biri Yan- dar oidasining kenja tsizini xotindikka surai- di Va nixoyat u^l turiladi - uzoq kutilgan va qonuniy merosxur»1. Konfuiiyning ismi - Chyu, taxallusi Jungni bo'lgan. Konfuiiy nomining asliy xitoychasi Kong- zidir. Xitoycha transkripiiyada - Kongzi, uyrurcha- da ukilii - Kungzidir; evropaliklar Confucius tarzida uzlailtirishgan b^lsa, rus adabiyotlari orqali bizga xam «Konfuiiy» xolila k^chdi («Konfu­ tsii* -«Kung fuzi»ga i shora, «)^urmatli Ustoz Kung» degeni). (Rus tili adabiyotlarida - Kun; o'zbek tili xususiyat-imkoniyatlaridan biri «u»lashishdir, ta- laffuzda chalkashliklar bulmasligi uchun asl manba va uyrurcha talaffuzlarga asoslanib, «Kung» xolida * Konfutsii. Uroki mudrosti: sochineniya. - M.: ZLO izd-eo. EKSMO - Press; Xarkov: Izd-vo «Folio», 199. - str. 6. xatsshiy talaffuzga yatsinrok tarzda uzlaiitiril- di, chunki xitoy tilida «kun» talaffuzli so'zlar xam mavjud. - I.) ^adimgi Xitoyda okil va fozil kishilarni xurmatlab «Zi» deb atashgan. Kungzidagi «zi* xam. shogirdlari ismi yoki taxallusiga kushib aytila- digan «zi» xam shunga ishora. ^adimda o'rta Osiyo, xususan, O'zbekiston xuludida bunday kishilarni «xazrat», «mavlono* deb ulurlashgan. Konfuiiy Xitoy tarixidagi Chunchyu («bahor va Kuz») davri- (mil. avv. 770- 476 yy.)ning oxirlarida yashagan. Shuningdek, u xitoylik Laozi (mil. avv. 579-499 yy.), Budda Shakya Muni (mil. avv. 556-476 yy.), yunon donishmandi Efeslik Bukrot (Geraklit, taxminan mil. avv. 535- 475 yy.) kabi tarixiy shaxslar bilan bir davrda yashagan. Konfuiiyning ajdodlari Sung bekligining aslzoda-otssuyaklari- dan, Yin sulolasining podsholik ururiga mansub bo'lishgan. Isyonlar tufayli Lu bekligiga kuchib kelib urnashib qolishgan. Konfuiiylar oilasi uning beshinchi ajdodi Mu Jin-fu davridayok ta* nazzulga yuz tuta boshlagan. Konfuiiy turilgan vatstda ularning xonadoni allatsachon oddiy xalq ...