Pirimqul Qodirov hayoti va ijodi

Pirimqul Qodirov (1928-yil tug'ilgan) Adibning hayot va ijod yo'li. Pirimqul Qodirov o'zbek adabiyotiga XX asrning o'rtalarida kirib kelgan yangi avlodning atoqli vakilidir. Bo'lajak adib 1928-yil 25-oktabrda tug'ilgan. Halol cho'ponlikdan suruv-suruv qo'ylar egasiga aylangan badavlat Qodir aka oilasi sho'ro tuzumi tomonidan boy-zodagonlikda ayblanib, jo'jabirday farzandlari bilan Tojikistonning Shahristonidagi Kengko'ldan O'zbekistonning Xovos tumanidagi Iskandar qishlog'igabadarg'a qilinadi. Bu adolatsizlik, uqubatlar Pirimqulning bolaligidan hayotga tiyrak ko'z, sinchkov nazar bilan qarashga o'rgatdi. Maktabda a'lo baholarga o'qidi. Toshkent Davlat universitetining sharqshunoslik fakultetida tahsil oldi. Moskva aspiranturasini tugatib, Abdulla Qahhor ijodi yuzasidan dissertatsiya yoqladi va fan nomzodi bo'ldi. Bu vaqtga kelib u el nazariga tushgan adib edi. Pirimqul Qodirov badiiy va ilmiy ijodni birga qo'shib olib bordi. O'zbek realistik prozasidagi badiiy til jozibasi, uning xalq tili bilan aloqalari masalasiga bag'ishlangan tadqiqotlar e'lon qildi. tashkilotchi, olim, jamoat va davlat arbobi sifatida Moskvadagi yozuvchilar uyushmasida, Respublika Fanlar akademiyasining Til va adabiyot institutida va mustaqillik davriga kelib, mamlakat Oliy Majlisida mas'ul lavozimlarda ishladi. Badiiy tarjima yozuvchi Pirimqul Qodirov mahorati shakllanishida muhim rol o'ynadi. U rus adiblari Tolstoyning «Kazaklar», K. Fedinning «Ilk sevinchlar», turkman yozuvchisi X. Deryayevning «Qismat» romanlarini o'zbek tiliga o'girdi. Adabiyotimizni rivojlantirishdagi katta xizmatlari uchun ,,O'zbekiston xalq yozuvchisi» yuksak unvoniga sazovor bo'ldi. P. Qodirov hassos, nozikta'b, o'ziga xos yozuvchi. Uning asarlaridagi yetakchi xususiyatlar so'zdagi hissiyot tiniqligida, asar hujayralaridagi uyg'unlik va yaxlitlikda, qahramonlar va muallif tilining musiqiy ranginligida, fikrlash madaniyatidagi jozibada ko'zga tashlanadi. P. Qodirovning nasriy asarlan Pirimqul Qodirov, umuman, hikoya va qissachilik emas, balki ayni milliy hikoya va qissachilik rivojiga katta hissa qo'shgan yozuvchidir. Uning «Qalbdagi quyosh», «Kayf», «Jon shirin» singari hikoyalari o'quvchiga yaxshi tanish. «Qalbdagi quyosh»da yozuvchi yoshlar hayotini ko'rsatdi, undagi ayrim adashish va xatolarini ichdan yoritdi. Muhabbat, oila tushunchasida muhim milliy an'analardan uzilish, yangilikka munosabatda parvonasimon shoshqaloqlik inson taqdirini nechog'lik darz ketkazishi mum-kinligini ko'rsatdi. Adib badiiy niyatiga qahramon Chinnixon ismidagi ma'noni singdiradi. «Kayf» adib ijodida yumoristik ruhda yozilgan hikoyalardan. Brigadir bo'yniga yubileyda gulchambarini osadilar. Kutilmaganda qahramonning kayfi oshadi-qoladi. Yubileyga o'chlik kasali chiroylikkina tanqid qilingan bu hikoya hozir ham ayrim yubileyxo'r idoralar uchun ibrat bo'la oladi. Adib qahramonlarini chuqur o'ylar girdobida, ikkilanish, iztiroblar jarayonida va ijtimoiy dardlar to'qnashgan nuqtada tasvirlashga intiladi. Shunday asarlardan bin «Jon shirin» hikoyasidir (1967). Uning qayta ishlab boyitilgan nusxasi 1973-yilda chop etildi. Hikoyada paxta yakka hokimligi davrida hukm surgan ayrim dahshatlar qahramonlarning achchiq taqdiri orqali ro'yi-rost ko'rsatib berilgan. Paxtaga sepilgan doridan yosh bola halok bo'ladi. Atrofdagilar zaharlanadi. Bu, mohiyat e'tibori bilan, millatning, irsiyatning paxta zug'umi ostida zaharlanib borayotganiga, himoya qilinishi lozim bo'lgan haq-huquqning tili ...