Said Ahamad - Borsa kelmas darvozasi

Said Ahmad Borsa kelmas darvozasi Shahidlar xotirasi» maydonidagi g'amgin o'ylar Bu vatan qanday vatandir, har go'shasida turmalar, Qo'ngani bir yer topolmay osmonda yiglar turnalar. («Xalq dushmani»ning kizi yig'lab aytgan qo'shiqdan) «Shahidlar xotirasi» yodgorlik majmui bugun-erta tantanali vaziyatda ochiladi. Har bir terilgan g'ishtga, har bir chekilgan nAQSHga ziyoratchilarning ko'z yoshlari tomadi. Odamlar bu yerga shodon qo'shiqlar kuylash uchun emas, o'ynab-kulish uchun emas, azob-uqubatlarda zor-zor qAQSHab jon bergan jigarlarining ruxlari bilan yuzma-yuz bo'lgani keladilar. Uyga toladilar, sog'inchdan pora-pora bo'lgan yuraklarini bo'shatgani keladilar. Bunda bukj bir sukunat xukmron. Bu yerda xotira, bu yerda xayollar, o'ksiklik, yetimlik iztiroblari, sog'inch hukmron Maydon yonboshidagi temir yo'ldan guldirab, qichqirib shumshuk poezd o'tadi, baland, salobatli ko'prik tagiga bosh suqib so'ngsiz, poyonsiz temir izlardan bobolarimizni olib ketgan yoklarga, borsa kelmas Sibir tomon yo'l oladi. Bu yo'ldan yopiq vagonlarda yuz minglab yurtdoshlarimiz kon qAQSHab o'tganlar. Kdytmaganlar. Bolaligimning bir bo'lagi shu yerda, hozir biz «Shahidlar xotirasi» yodgorlik majmui deb atayotgan joyning xuddi o'zginasida o'tgan. Odamlar «Alvasti ko'prik» deb nom ko'ygan ko'prik tagidan tinimsiz poezd o'tardi. Onamning singlisi, katta xolamning bog'i shu yerda edi. Bog'ning bir tomoni «Alvasti ko'prik»ka, bir tomoni Sabzavotchilik tajriba stantsiyasiga, etagi temir yo'lga tutash edi. Bu joylar kechalari juda vahimali, qo'rqinchli bo'lardi. Ko'prik tagida ajinalar bor, deb tunda ko'prikdan deyarli odam o'tmasdi. Bu joylarga xali elektr kelmagan, atrofda milt etgan bir nur ko'rinmasdi. Ba'zan mahallaga GPU odami kelib, oqsoqolga nimalarnidir tushuntirardi. Oqsoqol esa uyma-uy yurib,qorong'i tushgandan keyin ko'chaga chiqmasliklarini, bolalarni ham uyda ushlab turishlarini tayinlardi. Biz bolalar baribir qochib chiqib ketardik. Bilamiz, GPU odami bekorga kelmagan. Butalar orasiga yashirinib temir yo'lning naryog'idagi «Najas tepa»ga qarab pusib o'tirardik. Temir yo'l bo'ylab miltiq ko'targan soqchilar u yoqdan-bu yoqqa borib, kelib turardilar. Boshliqlari kamariga to'pponcha taqqan qorovulboshi ulardan xabar olib turardi. Bunday paytda «Alvasti ko'prik»dan birovni o'tkazishmasdi. Tun yarmidan oqqanida ko'prikdan usti berk yuk mashinasi o'tadi. Chap tomonga burilib, «Najas tepa» oldidagi o'ngir yonida to'xtaydi. Undan qo'li bog'langan besh-olti kishini tushirishadi. Ruscha so'qishlar baralla eshitilib turadi. Qorong'ida hech narsa ko'rinmaydi. Buta shoxlari orasidan mashina chirog'i arang ko'rinadi. Birdan mashina farasi do'nglikni yoritib yuboradi. Buta shoxlari orasidan o'sha tarafga tikilib qaraymiz. Ko'li bog'liq yetti kishi qator turibdi. Ulardan o'n besh metrlar uzoqlikda soqchilar yelkadan miltiqlarini olib shay bo'lib turishibdi. Zatvorlarning sharaqlagani eshitiladi. Boshliq «ot!» degan buyruq beradi. Yetti miltikdan barobar o'q uziladi. Ko'li bog'liqlardan ikki-uchtasi yiqiladi. Dod-faryodlar, ingrash tovushlari eshi-tiladi. Miltiqli kishilar yiqilmay tik turgancha chayqalayotgan yaradorlarga yana o'q uzadilar. Otilganlarning ovozi tinadi. Xolamning o'g'li Ne'matilla, dushmanlarni otishdi, dedi. Men esa dag'-dag' ...