20 yillar o'zbek adabiyotining o'ziga xos xususiyatlari

20 yillar o'zbek adabiyotining o'ziga xos xususiyatlari Reja: 1. Davrning ijtimoiy-siyosiy tasviri; 2. Jadidizm adabiyot; 3. 20 yillar sheriyati; 4. 20 yillar prozasi, dramaturgiyasi. XX asr boshlariga kelib xalqimiz takdirida tarixiy o'zgarishlar sodir bo'ldi. Xususan, 1917 yil fevral to'ntarilishi Turkistonga ham kuchli ta'sir ko'rsatdi. Anikrogi mazkur voqea Sho'roi islom va Sho'roi ulamo singari tashkilotlarning faoliyatini jonlantirib yubordi. 1917 yilning 27 noyabirida Qo'konda bo'lib o'tgan Sho'roi islomning 4-qurultoyi Turkistonni muxtor jumhuriyat deb elon kildi. Demak, Turkiston muxtoriyati tashkil etildi. Biroq, sho'ro hoqimiyati uni qurolli kuch bilan yiqitdi. 20 yillarda o'tkazilgan yer-suv islohoti aholining mutlaqo mulksiz kismiga muayyan imkoniyatlar tug'dirdi, buni inkor etmaslik kerak. Biroq, bu tadbir ko'p o'tmay xususiy mulkchilikning barham topishiga olib keluvchi nomatlub jarayonni boshlab berdi. Natijada yer-suv bilan uning haqiqiy egasi dehkon o'rtasidagi o'zilish yildan-yilga kuchaydi. 20 yillar davomida sanoatni rivojlantirishga asta-sekin kirishish boshlandi. Ammo O'zbekistonni xomashyo bazasiga aylantirishga alohida etibor berildi. Milliy chegaralanish siyosati natijasida O'zbekiston alohida Respublikaga aylandi. Biroq bu hodisa Turkistonda ming yillardan buyon kondosh va jondosh bo'lib yashab kelayotgan xalqni bo'lib yuborish va shu yo'l bilan buyuk imperiya manfaatlarini amalga oshirishiga qaratilgan edi. Ammo istibdod, qay darjada parchalanmasin, taraqqiyot bir joyda to'xtab qolmadi. Bu yillardagi adabiy jarayon ham hayotdagi singari o'zining xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Bu davrda xilma-xil mafkuraviy, badiiy-uslubiy oqimlarning yuzaga kelishi (masalan, nazariy romantik oqim, sentimental oqim, hajviy oqim, realistiq oqim). So'fizoda, Fitrat, Qodiriy, Cho'lpon, Elbek, Botu singari san'atkorlar ijodi 20-yillardayoq o'zbek adabiyotida oktyabrni, sho'rolar to'zumini madh etib kolmay, ularga qarshi ko'rashuvchi yo'nalish ham bo'lganini ko'rsatadi. Hamza, Avloniy, Fitrat, Qodiriy, Cho'lpon kabi adiblarning yangi adabiyot rivoji, yangi adabiyot estetik prinsiplarni ishlab chiqishdagi xizmatlari katta bo'ldi. Biroq, umuman olganda, bu davr adabiyotining yetakchi yo'nalishlaridan birini ulkan to'ntarishdan iborat bo'lgan inqilobni, yangi jamiyatni boshqarayotgan sho'rolarni madh etish tashkil etadi. Fozil Yo'ldosh, Po'lkan shoir, O'.O'.Niyoziy, S.Ayniy, Cho'lpon va A.Avloniyning kator sherlari, Oybek, o'.o'ulom, O'.Olimjonning yangi to'zumni uluglovchi asarlari ana shular jumlasiga kiradi. Mustabid to'zum o'z g'oyalarini himoya qilish, xalq ongini o'zgartirishga adabiyotning roli benihoya ekanini inobatga olib, uni o'z yo'rigiga solishga juda katta kuch sarfladi. Komfirkaning adabiy jarayonning turli bosqichlarida kabul qilingan karorlari xuddi shu maqsadga yo'naltiriladi. Oradan sal o'tib, 30-yillarning avvalidayoq sotsialistiq realizm metodi zamiridagi adabiyot deb nomlanajak adabiyotning nazariy va g'oyaviy mezonlariga shu 20-yillarda asos solindi. Shunday qilib adabiy jarayonda mafkuraviy ko'rash avj oldi. Natijada ko'pgina millatparvar ijodkorlarga millatchi, xalq dushmani degan tamg'a yopishtirila boshladi. Oktyabrni ulug'lash, Leninni madh etish, yangi to'zumni ko'klarga ko'tarish, to'ntarishdan avvalgi hayotni butkul qoralash 20-yillardagi askar yosh ijodkorlar ...