Alisher Navoiyning ilmiy filologik merosi

Aliher Navoiyning ilmiy filologik merosi «Majolisun-nafois» (1490-91; 1497-98) tazkirasi turk tilidagi yozilgan dastlabki tazkira bo'lib, unda shoir sakkiz majlis doirasida 459 shoir va adib haqida ma'lumot bergan. Birinchi va ikkinchi majlisda tazkira tartib berilganda hayot bo'lmagan shoirlar, uchinchi majlisda shoirning zamondoshlari, to'rtinchi majlisda beshinchi majlisda Xuroson, oltinchisida Movarounnahr, Kichik Osiyo va Eron, yettinchi va sakkizinchi majlislarda temuriylar sulolasiga mansub ijodkor shoh va shahzodalar haqidagi ma'lumotlar jamlangan. Asar Fahriy Hirotiy(1521-22), Muhammad Qazviniy(1522-23), Shoh Ali Abdulali (1598) tomonidan uch marta fors tiliga tarjima qilingan. Navoiy «Muhokamatul-lug'atayn» asarini o'z zamonidagi turkiy lahjalar, ziyolilar nutqi, badiiy va ilmiy asarlarning leksik-grammatik xususiyatlarini forsiy til xususitlari bilan qiyoslashga bag'ishladi. Jonli xalq tilida qo'llanilgan ko'plab so'zlarni asarga kiritib, adabiy tilda qo'llanilishiga sababchi bo'ldi. O'zigacha ishlatilgan so'zlarni yangi ma'no qatlamlarini ochdi. O'zbek tili grammatikasini Mahmud Koshg'ariydan so'ng ilmiy asosga soldi. O'zbek tilining badiiy va estetik imkoniyatlari kengayishiga sababchi bo'ldi. Fors va turk tillarida yaratilgan eng yirik va e'tiborli asarlarga murojaat qildi, shoir va olimlarni til istiqloli uchun kurashga chorladi. Aruz nazariyasiga bag'ishlangan «Mezonul-avzon»(1492) asarida arab va fors aruzi qoidalarini turkiy tilda aniq va ravon tushuntirdi. Turk yozma va og'zaki she'riyati namunalarining vazn xususiyatlarini o'rgandi. Turkiy aruz tabiatini yoritish bilan birga turk she'riyati murakkab aruz tizimini boyitganini anglatdi. Bahrlar va doiralar haqidagi tasavvurni kengaytirdi. To'qqizta yangi vazn va she'riy shaklni aniqladi. Turklik tarixida ilk bor milliy vazn haqidagi qarashlarni ilgari surdi. Navoiyning ilmiy-filologik merosini muntazam tadqiq qilish 20 asrning 20-yillaridan yo'lga qo'yildi. Bu yo'nalishda Fitrat, Oybek, A.Sa'diy, O.Sharafiddinov, A.Hayitmetov, I.Sulton, H.Qudratullaev kabi adabiyotshunos va A.K.Borovkov, O.Usmonov, A.Rustamov kabi tilshunos olimlarning ishlari e'tiborli. Nashr qilingan asarlari Alisher Navoiy. Asarlar. 1-4 jildlar, -T.: 1963-1968; Alisher Navoiy. Xazoyinul-maoniy. -T.: 1959-60; Alisher Navoiy. Mukammal asarlar to'plami (20 jildlik), 1-6 jildlar. -T.: 1987-1992; Alisher Navoiy. Asarlar. 6-10 jildlar, -T.: 1963-1968. Alisher Navoiy. Mukammal asarlar to'plami (20 jildlik), 7-12 jildlar, Toshkent, 1991-1996; Alisher Navoiy. Xamsa (Nashrga tayyorl. R.Shamsiev). -T.: 1960; Alisher Navoiy. Farhod va Shirin (nashrga tayyorl., nasriy bayon muallifi G'afur G'ulom). - T.: 1956; Alisher Navoiy. Hayratul-abror. Ilmiy-tanqidiy tekst (nashr. P.Shamsiev). -T.: 1970; Alisher Navoiy. Lisonut-tayr (nasriy bayon muallifi: Sh.Sharirov). - T.: 1984; Alisher Navoiy. Lisonut-tayr. - T.: 1991; Alisher Navoiy. Nasoyimul-muhabbat. MAT. 17-jild. -T.: Fan, 2001; Alisher Navoiy. Munojot (nashrga tayyorl. S.G'anieva). - T.: Sharq, 1991; Alisher Navoiy. Mahbubul-qulub. Asarlar. O'n besh tomlik. T.13. - T.;1967; Alisher Navoiy. Xamsatul-mutahayyirin. Asarlar. O'n besh tomlik. T.14. - T.;1967; Alisher Navoiy. Holoti Sayyid Hasan Ardasher. Asarlar. O'n besh tomlik. T.14. - T.;1967; Alisher Navoiy. Holoti Pahlavon ...