Angliya va Germaniyada ma'rifatchilik adabiyoti

Angliya va Germaniyada ma'rifatchilik adabiyoti Reja: 1.Ma'rifatchilik adabiyoti haqida. Ma'rifatchilik adabiyotining asosiy xususiyatlari. 2.Angliya adabiyoti; a) D.Defo ijodi; b) J.Svift ijodi. 3.Nemis adabiyoti: a) Shiller ijodi; b) Gete ijodi. XVII asrga kelib G'arb, Yevropadavlatlari turlicha siyosiy tuzimga ega edilar. Angliyada absolyutimz o'z umrini yashab bo'ldi. Qirollik hokimyati siyosatiga ta'sir o'tkazmaydigan hokimyatga aylandi. (1648-49 burjuaziya revoltsiyasi). Frantsiyada hali absolyutizmi yashamoqda edi. Germaniya mayda knyazlik, geruochliklarga bo'linib ketgan edi. Italiyada ham Germaniya singari mayda davlatlarga bo'linish yuz bergan, shimoli esa Avstriya mustamlakachiligi azoblarini totrmoqda edi. Yevropailg'lor kuchlarining siyosiy kurashlari asosan antifeodal xarakterda bo'lgani uchun , XVII asr adabiyoti ham asosan antifeodal yoki ma'rifatchilik ruhda edi. «Ma'rifat» so'zi, keng ma'noda xalqni bilimli, ma'rifatli qilish ma'nosida qo'llansa, tor ma'noda burjuaziyaning feodalizmiga qarshi kurashi avj olgan davrdagi aqliy harakatni ifoda etadi.Ma'rifatparvarlar uchun, aql-idrok bosh masaladir. Ular insonning aqliy faoliyatiga, odamiylik fazilatlariga yuqori boho berganlar. SHu bilan birga, ma'rifatparvarchilik g'oyasiga yuqori baho berishadi. (Davlat tepasida o'qimishli, odil podsho turishi kerak). Ma'rifatparvar yozuvchilar adabiyoti tug'ilib kelayotgan yangi sinfning g'oyaviy kurash quroli deb biladilar. Ma'rifatparvarlar «tabiiy inson haqidagi» konsepsiyasini ilgari surdilar. Ularning fikricha inson tabiatan go'zal va yaxshi xulqli, uni faqatgina hayot, yashash sharoiti buzadi. Djon Lokk falsafasi ma'rifatchilarga katta ta'sir o'tkazdi. Uning «Inson aqli haqida tajriba» (1690) kitobi. Uning fikricha, inson olayotgan barcha bilimlar aql-idrok orqali keladi. Daniel' Defo (1660-1731). Savdogar oilasida tug'ildi. Otasi uni puritan diniy akademiyasiga o'qishga berdi. Ammo Defo savdo ishiga qiziqib umrining oxirigacha yirik kommersant bo'lib qoldi. U jurnalist ham bo'lgan, satirik pamfletlar, romanlar, traktalar yozgan. Ko'p sonli maqola va pamfletlarida feodal-aristokratlar bilan cherkov reaksiyasini fosh qiladi. «Robinzo Kruzo» romani (1719). Defo davri kitobxonlari adabiyotga, xususan, prozaga shunday talablar qo'yadilar: hikoya ajabtovur narsalar haqida bo'lishi, boshqalardan ajralib turishi va shu bilan bir qatorda to'qilgan bo'lmasligi kerak. Defo birdaniga 2 talabni bbajaradi. Uning romani biz hozir hujjatli prozaga qo'shilgan bo'lur edik. Romanni hujjatliligini shu narsa ham ta'kidlaydiki, Robinzonni proobrazi - real odam shotlandiyalik matros Sel'kosdir. U kimsasiz orolda 4 yilu 4 oy yashaydi. Romaning I qismidan so'ng II vva II va II qismlarini yozadi. Ammo eng mashhur I qismi. Romanning asosiy qismi yolg'iz insonning kimsasiz orolda yovuz tabiat kuchlari bilan yuzma-yuz olishuviga bag'ishlangan. Adabiyotda birinchilardan bo'lib yaratuvchanlik mehnati mavzusini ko'tardi. Mehnat Robinzonni odam bo'lib qolishiga yordam berdi. Voqealarning sodda, qiziqarli tilda hikoya qilinishi asarning o'qimishli bo'lishini ta'minlagan. Robinzon 28 yil kimsasiz orolda yashaydi. 25-yili Jumovoyni uchratadi. Djonatan Svift (1667-1745). Irlandiya poytaxti - Dublinda ruhoniy oilasida tug'ilgan. Yirik ingliz amaldori Vil'yam Templ' saroyida ...