Anton Pavlovich Chexov

11-sinf adabiyot darsligi asosida 29-mavzu: ANTON PAVLOVICH CHEXOV (1860-1904) Mashhur rus yozuvchisi Anton Pavlovich Chexov 1860-yil Rossiyaning Taganrog shahrida tug'ilgan. Moskva universitetining tibbiyot fakultetini tugatgach (1884), Moskva yaqinidagi qishloql arda shifokor bo'lib ishlaydi. Keyinchalik kasalligi bois Yaltaga ko'chib o'tadi. A. P. Chexov xalq hayotini zimdan teran o'rgandi; odamlar orasida bo'ldi, ularning dard-u holini tingladi. O'z davrining ijtimoiy-maishiy hayot tarzi, insonlararo turli muomala-munosabatlari A. P. Chexovning badiiy tafakkuri, o'tkir nigohi orqali adabiy asarlariga ko'chdi. Yozuvchi hayotdan go'zallik izladi, tevarak-atrofida bo'layotgan bema'ni ishlardan hazar qildi va inson tabiatidagi ayrim qusurlarni hajviy usulda tasvirladi. U ham shifokorlik kasbi bilan, ham o'tkir ada biy qalami bilan oddiy odamlarga quvonch ulashishga harakat qildi. Adib ijodiy merosining katta qismini tashkil etgan o'nlab hikoyalari dunyo adabiyoti xazinasidan mustahkam o'rin oldi. Hikoyalarida kam so'z bilan katta voqealarni tasvirlash san'atini namoyish qildi. Ayni damda, uning qissa va sayohatnomalari sevib o'qiladi. «Chayka», «Vanya amaki», «Uch opa-singil», «Olchazor» kabi qator pyesalari teatr sahnalarida qo'yilgan. A. P. Chexovning asarlari ko'pgina iste'dodli tarjimon va adiblar tomonidan o'zbek tiliga tarjima qilingan. Adib 1904-yilda vafot etgan. GAROV Qorong'i kuz oqshomi. Keksa bankir xonada u yoqdan bu yoqqa borib kelar, bundan o'n besh yil ilgari mana shunday kuz oqshomida ziyofat berganini eslardi. Ziyofatga ko'plab aqli salim, orif mehmonlar tashrif buyurishgan va ko'p maroqli suhbatlar bo'lgandi. Darvoqe, kechada o'lim jazosi haqida bahslashdilar. Mehmonlar orasida ancha-muncha olimlar va muxbirlar ham bor edi, ularning aksariyati o'lim jazosiga norozilik bildirishdi. Ular jazoning bu usulini eskirgan, nasoro diniga e'tiqodda bo'lgan xalqlar uchun badaxloq hamda sharmandalik deb topishdi. Kechada yig'ilganlarning ayrimlari o'lim jazosi umrbod qamoq jazosiga almashtirilishi lozim deyishdi. - Fikringizga qo'shila olmayman, - dedi bank sohibi. - Kamina na o'lim, na umrbod qamoq jazosini boshidan o'tkazgan, vaholanki, agarda arriori1 mulohaza yuritadigan bo'lsak, qatl umrbod qamoq jazosidan axloqiy va insoniyroqdir. Jallod mahkumning jonini bir necha daqiqada tanidan judo qilsa, umrbod tutqunlik uzoq-uzoq yillar davom etadi. Ayting-chi, ularning qaysi biri insoniyroq - bir necha soniyada o'ldiradiganimi yoki yillar davomida jonini zulukdek so'rib yotadiganimi? - Jazoning har ikkalasi ham insoniylik tamoyillariga to'g'ri kelmaydi, - ta'kidladi mehmonlardan biri, - chunki ularning har ikkalasi ham inson hayotini so'ndirishni o'z oldiga maqsad qilib qo'yadi. Hukumat - Xudo degani emas. Modomiki, u istagan taqdirda ham, tortib olgan narsani egasiga qaytarib berolmaydi-ku! Mehmonlar orasida yigirma besh yoshlardagi huquqshunos ham bor edi. Bu borada u o'z fikrini shunday bayon etdi: - O'lim jazosi ham, umrbod qamoq jazosi ham bir xilda badaxloq choralardandir, biroq basharti ulardan bittasini tanla deyishsa, men, albatta, ...