Dog'iston adabiyoti 2

Dog'iston adabiyoti Bu adabiyot qardosh Kavkaz va Kavkaz orti xalqlari adabiyoti oilasida shakllanib rivoj topdi. 2 mln. aholisi bor bu Respublikada avarlar, darg'inlar, qo'miqlar, lezginlar, rusla rva boshqa xalqlar istiqomat qiladi. Miloddan avvalgi 1 ming yillar oxirida Dog'iston Kavkaz Albaniyasi, keyinroq Sosoniylar davlati tarkibiga kirgan, Arablar xujumiga uchragan. XII asr boshida mo'g'ullar bosib olgan, 1813 yili Rossiyaga qo'shib olingan. Dog'iston hozir hududi jihatidan uncha katta bo'lmasa ham, Rossiya tarkibidagi eng ko'p tili mamlakat sanaladi. Bu yerda avar, andi, botlix, godoberiy, karatin, axvax, bagvalin, tindin, chamalin, didoy, xvarshin, ginux, bejitin, gunzib, darg'in, lak, tabasaran, agul, rutul, qaxur, kriz, budux, xinalug, archin, udin tillar bor. Dog'iston adabiyoti rus Kirill alifbosi asosidagi avar, darg'in, lak, lezgin, tabasaran tillarida yaratilgan. Sanab o'tilgan boshqa tillarning yozuvi shakllanmagan. Dog'iston adabiyotining yorqin vakili, zamonamizning eng atoqli so'z san'atkorlaridan biri - Rasul Hamzatov. U 1923 yilda Sada qishlog'ida xalq shoiri Hamzat Sadasa oilasida tug'ildi. U bir necha yil o'qituvchilik qildi. 1945-1950 yillarda Moskvada M. Gorkiy gomidagi Adabiyot institutida tahsil oldi. R.Hamzatovning ijodi 1937 yildan lirik she'rlar yozishdan boshlandi. U shu vaqtga qadar sovet kitobxonlariga Haroratli ishq va kuydiruvchi g'azab, Mening Vatanim, Bizning tog'lar, Akam qissasi, Dog'iston bahori, Tug'ilgan yilim, Qalbim tog'lari singari o'nlab she'riy to'plamlarni, shuningdek, Tog' qizi va Otam bilan suhbat dostonlarini taqdim etdi. R.Hamzatov she'r va dostonlarining mavzusi xilma-xil. Ularda shoir hamyurtlarining Vatanga bo'lgan muhabbatini, Vatan dushmanlariga g'azab-nafratini hamda Dog'istondagi qaynoq va quvnoq hayotni zo'r ko'tarinki rus bilan tarannum etdi. Tug'ilgan yilim va Yuksak yulduzlar to'plamlari uchun mamlakatning oliy mukofotlari bilan taqdirlandi. 1968 yilda R.Hamzatov yangi she'riy to'plamlardan tashqari falsafiy-publitsistik xarakterdagi Mening Dog'istonim nasriy asarini e'lon qildi. 1974 yili R.Hamzatovga Mehnat Qahramoni faxrli unvoni berildi. Iste'dodli tarjimon sifatida ham faoliyat ko'rsatgan shoir A.S.Pushkin, M.Y.Lermontov, V.V.Mayakovskiy, N.S.Tixonov asarlarini avar tiliga muvaffaqiyat bilan tarjima qildi. U katta jamoat arbobi va yosh adiblarni tarbiyalab yetishtiruvchi murabbiy sifatida Kavkaz xalqlari adabiyoti taraqqiyotiga munosib hissa qo'shib keldi. R.Hamzatovning ko'p asarlari, jumladan, Yuksak yulduzlar (M.Boboyev tarjimasida), Mening Dog'istonim (E.Vohidov tarjimasi) o'zbek tiliga tarjima qilingan, uning she'rlariga (Turnalar) qo'shiqlar bastalangan. Shoir ijodiga xos eng muhim xususiyat - unda hamisha sharqona donolikning barq urib turishi. Hayotdagi eng muprakkab, yetuk hodichsalar ham bu shoir o'ziga xos zukkolik bilan. Qiynalmasdan maroqli bir ravishda ifodda qilib bera oladi. Bu fazilat r.hamzatovning she'riyatigagina emas, balki prozasiga ham, umuman, butun ijodiga xos. Hamzatovday shoirni takrorlab bo'lmaydi. Unga taqlid qilib, asar yozish aslida sira mumkin emas. Chunki uning iste'dodi barmoq izi kabi o'ziga xos, qaytarilmasdir. R.Hamzatovning sakkizliklari adib she'riyatida bir ...