Gyotye Barbu sharq devoni sharqshunoslikka kirish

Gyotye «Barbu sharq devoni» sharqshunoslikka kirish Mashdur nemis adibi Yodan Volfgang Gyote (1749 - 1832) shoir, dramaturg va adabiyotshunos, dukukshunos va sharqshunos, tarixchi va faylasuf, rassom va teatrshunos, biologiya va mineralogiya fanlari bo'yicha kashfiyotlar kil- gan olim va davlat arbobi bo'lib, «Faust», «Yosh Verter- ning iztiroblari», «Barbu sharq devoni», «Tavrida ifi- geniyasi», «Rim elegiyalari», «Torkvato Tasso», «Nabotot evrilishi», «Sedrli sibizga», «Rang dakdda ma'lumot» kabi asarlar, shuningdek, 3 mingdan ziyod she'rlar muallifi- dir. Ma'lumotlarga Karaganda, uning Veymarda chop etil- gan badiiy va ilmiy merosi bulmish asarlar to'plami 143 jilddan iborat. Bu asarlar orasida Gyote 1814 - 1815 yillarda yozishni boshlagan va ilk bor 1819 yilda, 70 yoshida nashr ettirgan «Barbu sharq devoni», dech shubdasiz, alodida urin tutadi. Usha davrda Barbdagi ijtimoiy-davlat tuzumi yangidan-yangi murakkabliklarni keltirib chikarayotgan, tanazzulga yuz tu- tayotgan bir sharoitda, o'zi nafas olayotgan muditda ma'na- viy tirgak bulgulik biron narsa topolmagan Gyote xayolan sharqka «dijrat» qiladi, sharqka «kochib ketadi», ya'ni sharq she'riyatidan ildom oladi va «Barbu sharq devoni»- ni yozish bilan mashgul bo'ladi. Bu asar dam shaqlan, dam maz- munan Barb va sharq adabiy an'analarini uzida mujassam- lashtirgan, boshqacha aytganda, unda ikki madaniyat va ikki adabiy mintaqa o'zaro sintezlashgandir. sharqu Barb rudi mujassamlangan Gyotening «Devon»i ikki madaniyat konidan paydo bo'lgan farzanddir. Buyuk Gyote qadimgi Yunoniston, Rumo ilmu fani bilan birga, sharq madaniyati va adabiyoti yutukdarini dam tashnalik bilan uzlashtirgan damda asarlariga sharqona rud va she'riyat an'analarini singdirib yuborgan, deb yozadi professor Naj- middin Komilov. Gyote nazdida sharq adabiyoti va she'riyati, Firdavsiy, Shayx Sa'diy, Dofiz Sheroziy, Jaloliddin Rumiy ijodi - «Xizr chashmasi». U damisha musaffo va ra- von, undan dayot nafasi ufurib turadi. Bu rud va ijod man- bai, sevgi va kutik saltanatidir. Gyote garchand olis Germaniyada yashab-ijod etgan bulsa dam, rudan bizning shoir, ya'ni sharq shoiridir. Uning asarla- ridagi ma'no va mazmun, dis-tuyg'u millatimizga xosligi bilan ajralib turadi. Umuman, o'zi Gyote sharqka chinakam ixlos kuygan shoir bo'lgan. Gyotening rudiyatida sharq olami bor. Uning ba'zi satrlarini ukiganda, musulmon olamiga, sharq dunyosiga katta medri borligini, ana shu olamni bi- lishga kuchli intilish mavjudligini ko'rish mumkin. Gyotening ta'biricha, jadon she'riyatida yetti yulduz deb uning o'zi e'tirof etgan dadolarning dammasi sharq shoirlari- dir. sharq olamidagi ana shu yettita yulduz katorida Sa'diy, ¥ofiz va Navoiyni sanar ekan, Gyote: «men ularning soyasi- ga dam arzimayman», degan. Gyotening dunyoqarashi Barb adabiyoti va madaniyati yoki na- sroniy dini bilan chegaralanib kolmagan. U juda keng mikyos- da fikr yuritgan. Gyote sharq olamining tafakkurini, ma'na- viy dunyosini, insoniyligini uziga ...