Hamza Hakimzoda Niyoziy (1889 - 1929)

Hamza Hakimzoda Niyoziy (1889-1929) Reja: 1. Hamzaning Hayoti va ijodiy yo'li. 2. Hamza - ma'rifatparvar. 3. Hamza - milliy istiqlol kuychisi. 4. Yangi o'zbek she'riyatida Milliy ashulalar to'plamining o'rni. 5. Hamza - dramaturg. O'zbek xalqining atoqli shoiri. dramaturgi, muzikant drejyori va yirik jamoat arbobi Hamza adabiyotimiz tarixida to'ng'ich vakillaridan biri sifatida ko'zga tashlanadi. Darhaqiqat o'zbek poeziyasining ham, dramaturgayasining ham. prozasi, pedagogikasi va teatr san'atining Ham tarixi Hamza ijodi bilan uzviy bog'liqsir. Hamza eski usuldagi maktabda, so'ng madrasada ta'lim olgandan so'ng mustaqil ravishda mutolaaga beriladi. O'zbek, fors, tojik Hamda rus klassiklari asarlarini sevib o'qiydi. XIX asrning birinchi va ikkinchi yarmidagi satirik maktab vakillari ijodini o'rganadi - ilk poetik ijodida ular izidan boradi. U o'z bilimini oshirish maqsadida rus tuzem maktabiga kirib o'qiydi. Natijada Hamza o'zbek xalqini qoloqliqda va jaHolatda saqlab kelayotgan ijtimoiy tuzumga. feodal urf-odatlarga. dindorlarga qarshi kurash ochadi. Xalqni maVifatli qilish orzusi uning qalbida jo'sh uradi. Yangi usul maktablar, rus tuzem maktablari, xususan, vaqgli matbuoat Hamzaning dunyoqarashiga kuchli ta'sir etadi. Hamza ayniqsa, 1911- yillardan boshlab maWatparvarlik ishlariga qafiy kirishadi. Bu jiHatdan Ham u o'z salaflari yo'lidan bordi, xususan. Furqat, Avaz O'tar kabi ma'rifparvarlarning an'analarini davom ettiradi. Hamza 1910 yildan to 1915 yillar orasida yangi usuldagi maktablar ochib, ular uchun yengil adabiyot. O'qish kitobi . Qiroat kitobi kabi darsliklarni yaratdi. Hamza bu darsliklarni yaratishda Ushinskiy, L.Tolstoylarning boshlang'ich maktablar uchun tuzgan darsliklaridan samarali foydalandi. Ular didakgik prinsiplarga amal qildi. Hamzaning ilk ijodi. Hamza o'z ijodini NiHoniy taxallusi bilan kichik janrdagi lirik she'rlar yozishdan boshladi. Uning 1905-1914 yillar orasida yozgan she'rlari Devoni NiHoniy to'plamiga kiritilgan. To'plamga kiritilgan she'rlarda Hamza klassik poeziya an'analariga ergashdi. Bu she'rlarning aksariyati aruz vaznida yozilgan bolib, ular asosan ishqiy va maWparvarlik ruhidagi she'rlardan tashkil topgan. Hamzaning Yangi saodat nasriy asarida Ham, ZaHarli Hay ot y ox ud ishq qurbon lari dramasida Ham j adid adabiyotaning bosh mavzu - ma'rifatparvarlik g'oyalari etakchi o'rinni egallaydi. Hamza adabiyotimiz tarixida shoir, dramaturg sifatidagina emas, balki nasrnavis sifatida Ham muHim o'rin egallaydi. Haqiqat kimda? (1908), Ishq (1915), Uchrashuv (1915), Turmush achchiqlari (1915) kabi ocherk, Hikoya, qissa va romashquj bunga misol bo'la oladi. O'zbek adabiyotida realistik proza namunalariday yaratishda Hamzaning xizmatlari kattadir. Uning uYangi saodat nomi bilan atalgan birinchi yirik asari boshdan-oyoq xalqni ilmu-ma'rifatga chiqarish g'oyasi bilan sug?orilagan, Povest kirish va xotimadan tashqari o'n besh bobdan iborat. Asar qaHramonlari ikki qutbni tashkil etadi. Birinchi qutbda ijobiy qaxramonlar - Maryam, Olimjon. Hadicha va muallif timsollari tursa, ikkinchi qutbda salbiy obraz - Olimjonning otasi Abdulqahhor turadi. Hamza ...