Iogann Volfgang Gyote

Iogann Volfgang Gyote Buyuk nemis shoiri va mutafakkiri, Yevropa ma'rifatchilik oqimining so'nggi yorqin namoyandasi Iogann Volfgang Gyote 1749- yili Leypsig shahrida imperator maslahatchisi oilasida tug'ildi. Otasi Yoxann Kaspar Gyote imperiya maslahatchisi, huquqshunoslik fanlari doktori bo'lgan. Onasi Elizabet Gyote Geckstor shahar meri Yoxann Volfrang Testoming qizi 17 yoshida 38 yoshli maslahatchiga turmushga chiqqan edi. Oilada to'ng'ich farzand bo'lgan Iogann avval Leypsigda o'qiydi, so'ngra esa Strasburgda huquq va tabiyot fanlaridan tahsil oladi. 1771- yili cherkov va davlat o'rtasidagi munosabatlar mavzusida dissertatsiya himoya qiladi. Bulardan tashqari Gyote geologiya, optika, hayvon va o'simliklar haqidagi asotirlarga ham qiziqqan, san'at tarixini o'rgangan, rasm chizgan, Shekspir ijodiga bag'ishlangan ma'ruzalarni tinglagan, she'r yozgan. Shekspir bilan bir qatorda yosh Gyotega V.Skott, Gizo. Vilmen va Kuzen kabi romantik yozuvchilar ijodi kuchli ta'sir ko'rsatgan, ayni paytda Fixte, Shelling, Gegel kabi faylasuflar ijodidagi falsafiy fikr parvozi ham uni maftun qilgan. bo'lajak buyuk shoir dunyoqarashining shakllanishida katta rol o'ynagan. Gyote o'z ijodini 70- yillarda boshlagan. Ilk dramalari Gyos Гоп Berlixingen, Prometey, Muhammad, qator she'riy asarlari unga katta shuhrat keltirdi. 1774- yilda Yosh Verterning iztiroblari romanini yaratdi. Unda yosh qalbning ishqiy kechinmalari tasviri ijtimoiy voqealar bilan bog'lanib ketadi. Gyote 1776- yilda gersog Karl Avgustning vaziri vazifasiga tayinlanadi. U o'z mavqeyidan foydalanib demokratik islohotlar o'tkazish umidida harakat qiladi, biroq orzulari to'siqlarga uchraydi, niyatlari puchga chiqadi va Gyote 1786-1788- yillari Italiyaga sayohat qilishga qaror qiladi. Ushbu sayohat taassurotlari natijasi o'laroq Ifigeniya Tavridada (1786), Egmont (1788), Torkvato Tasso dramalarini yozadi. 1789- yilda bo'lib o'tgan Fransuz burjua inqilobi uning qalbida ziddiyatli fikrlar uyg'otadi. U inqilobning qon to'kuvchi, birodarkushlik mohiyatini qabul qila olmaydi, o'z vatanida bunday hodisalar bo'lishini istamaydi. Venetsiya epigrammalari (1790), Fuqaro General dramasi (1793), Nemis muhojirlari suhbati novellasi (1794), German va Doroteya dostoni (1794) da ana shu qarashlar aks etgan. 1794- yili nemis klassitsizmining yorqin namoyandasi G.Shiller bilan do'stlashadi. Gyotening Vilgelm Maystcming talabalik yillari (1793-1796), Vilgelm Maysteming darbadarlik yillari (1821 - 1829) romanlari asosida insonning jamiyat oldidagi burchi, mas'uliyati masalasi yotadi. Gyotening dunyoqarashiga Sharq ijtimoiy-falsafiy qarashlarining ta'siri katta bo'lgan. Sharq mavzusiga murojaat qilishini uning o'zi shunday izohlaydi: Yevropadagi hayot sharoiti va davr taqozo qiladi. Napoleon urushidan so'ng tushkunlikka tushgan Yevropa voqeligidan ko'ra Sharq uni o'ziga ko'proq jalb qiladi. Gyote Sharq mamlakatlari madaniyati, tarixi, adabiyotini juda yaxshi bilgan, Firdavsiy, Anvoriy, Sa'diy, Nizomiy, Rumiy, Hofiz, Jomiy kabi buyuk sharq ijodkorlari asarlari bilan yaqindan tanish bo'lgan. U Hofiz Sheroziyni o'ziga ustoz deb biladi. Sharq she'riyatidagi hayotsevarlik. inson aqliga, imkoniyatlariga ishonch tuyg'usi uni o'ziga maftun qiladi. Bu kayfiyat uning 1819- yilda ...