Murod Muhammad Do'stning Bir toychoqning xuni hikoyasida kinoya

Kinoya Reja: 1. Kinoyaning lug'aviy va istilohiy ta'rifi. 2. Kinoyaning turlari. 3. Mavsuf matlub bo'lgan kinoya. Nisbat talab etilgan kinoya. 1.Kinoyaning lug'aviy va istilohiy ta'rifi. Kinoyaning lug'aviy manosi laqab qo'yish, laqab bilan chaqirish, belgilash, belgi, ishora bilan bildirish, kinoya qilish manolarida bo'lib, lug'at olimlari shunday ta'rif berganlar: هﺮﯿﻏ ﺪﯾﺮﺗ و ءﻲﺸﻟﺎﺑ ﻢﻠﻜﺘﺗ نأ ﻰھ ﺔﯾﺎﻨﻜﻟا Kinoya bir narsani aytib undan boshqasini iroda qilishingdir. Kinoya lafzi masdar bo'lib, اﺬﻜﺑ ﺖﯿﻨﻛ اﺬﻛ ﻦﻋBu bilan u haqda kinoya, ishora qilding, agar ochiq aytishni xohlamasang, tark etsang, deydilar. Kinoya feli ﺔﯾﺎﻣر ﻰﻣﺮﯾ ﻰﻣر bobidandir. Gohida ﻮﻋﺪﯾ ﺎﻋد bobida ham ishlatiladi. اﺬﻛ ﻦﻋ اﺬﻜﺑ تﻮﻨﻛ Bu bilan u haqda kinoya, ishora qilding. Istilohiy ta'rifi: ﻰﻨﻌﻤﻟا اﺬھ ةدارإ ﻦﻣ ﺔﻌﻧﺎﻣ ﺮﯿﻏ ﺔﻨﯾﺮﻗ ﻊﻣ ﻰﻘﯿﻘﺤﻟا هﺎﻨﻌﻣ مزﻻ ﮫﺑ ﺪﯾرأ و ﻖﻠﻃأ ﻆﻔﻟ Haqiqiy manosining lozimi - ko'chma manosi tushuniladigan hamda haqiqiy va ko'chma manolarini tushunishdan qaytarmaydigan qarinasi bor lafz kinoya deyiladi. دﺎﺠﻨﻟا ﻞﯾﻮﻃ ﺪﻤﺤﻣ Muhammad qilichining bog'ichi uzun bo'lgan kishidir. Bu gapning lug'aviy manosidir. Lekin gapning maqsadi bog'ichning uzunligi emas, Muhammad bo'yini uzunligi, qomatini balandligidir. ﺔﻣﺎﻘﻟا ﻞﯾﻮﻃ ﺪﻤﺤﻣ Chunki, o'zi qilich bog'ichining uzunligidan kishi qomatining uzunligi iroda etiladi. Shu bilan birga uning haqiqiy manosini ham iroda etish durust. Yani, har ikki manoni xam tushunish mumkin. Shu bilan kinoya majozga o'xshamaydi. Majoz qarinasi haqiqiy manoni tushunishdan qaytaradi. ﺪﺳأ ﻰﻨﻤّﻠﻛ Sher menga gapirdi,- deganda yirtqich hayvonni iroda etish mumkin emas. Chunki ﻢّﻠﻛ gapirdi lafzi qarina bo'lib, haqiqiy manoni tushunishdan qaytaryapti. Zero, gapirish insonlarga xos xislatdir. Kinoyada esa bunday emas. Ba roh-i fazl az on gashtam suvora, Ki kardam dar talab bas kafsh pora. Kinoya qilinayotgan lafz, yani qasd etilayotgan manoning etibori bilan u uch qismga bo'linadi: 1. Sifatini talab etiladigan kinoya; 2. Mavsuf talab qilinadigan kinoya; 3. Sifatni mavsufga nisbati talab etiladigan kinoya. I. Sifatini talab etiladigan kinoyalar ﺔﻔﺻ ﺎﮭﺑ بﻮﻠﻄﻤﻟا ﻰھ و ﺔﻔﺻ ﺎﮭﺑ ﺐﻠﻄﯾ ﺔﯾﺎﻨﻛ ﻰﻟوﻷا Sifati, kayfiyati talab qilingan kinoya. دﺎﺠﻨﻟا ﻞﯾﻮﻃ ﺪﻤﺤﻣ Muhammad qilichining bog'ichi uzun bo'lgan kishidir - Muhammadning qomati uzundir. Ushbu misolda ﺪﻤﺤﻣMuhammad lafzi mavsuf - sifatlanmish; دﺎﺠﻨﻟا لﻮﻃ Nijod, qilich bog'ichini uzunlikka izofasi mavsufga nisbati; talab qilingan sifatni nisbati bog'ichning uzunligidan bilinadigan لﻮﻃ ﺔﻣﺎﻘﻟاqomat uzunligidir. Sifat talab qilinadigan kinoyaning qoidasi shunday: mavsuf bilan uning nisbatini ochiq zikr qilib, talab etilgan manoni sifatining nisbatini zikr qilmaslikdir. Ammo mazkur talab qilingan sifatning nisbati o'rniga boshqa shu sifat lozim tutgan sifat keltiriladi. دﺎﺠﻨﻟا ﻞﯾﻮﻃ ﺪﻤﺤﻣ Muhammad qilichining bog'ichi uzun bo'lgan kishidir - Muhammadning qomati uzundir. Mavsuf - Muhammad va uni nisbati - bog'ichning uzunligi ochiq ...