Muso Toshmuhammad o'g'li Oybek

MUSO TOSHMUHAMMAD O'G'LI OYBEK Reja: 1. Oybekning XX asr o'zbek namoyondasi sifatidagi hayoti va ijod yo'li. 2. Oybekning she'riy ijodida komil insonning lirik kechinmalari va tarixiy davr manzaralari. 3. O'zbek romannavislik maktabining shakllanishida Oybek nasriy ijodining ahamiyati. Oybekning tug'ilgan sanasi uning turli yillarga oid tarjimon hollarida turlicha qayd etilgan. Agar adtb She'rlar kitobi (1963) ga ilova qilgan tarjimaiy holda tug'ilgan sanasini 1904 yil22-dekabr' deb ko'rsatgan bo'lsa, o'n jildlik Asarlarto'plamining 1-jildi (1968) da Men toshkentlikman. 1905-yil 10-yanvarda eski shaharda o'rta hol hunarmand- bo'zchi oilasida tug'ildim, deb yozgan.shu so'nggi ma'lumot ilmiy mumolada Oybekning tug'ilgan sanasi sifatida qabul qilingan. Oybek va G'afur G'ulom singari XX asr boshlarida tug'ilgan yozuvchilar o'z tarjimaiy hollarida madrasada tahsil ko'rgan yillarini davr taqozosi bilan chetlab o'tib, eski maktabda o'qiganlari haqida ma'lumot berganlar. Holbuki, Oybek Toshkentning Oqmasjid mahalasidagi madrasada tahsil ko'rib, shu yerda arab, fors tillarini o'rgangan hamda shu yerda Ahmad Yassaviy, So'fi Olloyor, Alisher Navoiy singari mashhur shoirlar ijodi bilan tanishgan. Namuna maktabi (1918-1921) va Navoiy nomidagi ta'lim- tarbiya texnikumi (1921-1925) da o'qib yurgan kezlarida Munavvar qori Abdurashidxonovning ta'sir doirasida bo'ldi, 1925-yilda O'rta Osiyo Davlat universiteti ijtimoiy fanlar fakultetining siyosiy iqtisod bo'limiga o'qishga kirdi. 1930-yilda iqtisoddan dars bera boshladi. 1933-yilda Madaniy qurilish ilmiy - tekshirish institutida ham ishlay boshladi. 1934- yilda bu ilmiy markaz Til va adabiyot institutiga aylantirildi. U o'zbek adabiyotida tarixiy-biografik roman janrini boshlab berdi, navoiyshunoslik faniga tamal toshini qo'ydi, o'zbek tarjima maktabini yangi bir bosqichga ko'tardi. Oybek ayni bir paytda O'zbekiston Fanlar akademiyasi Gumanitar bo'limi (1943-1951) va yozuvchilar uyushmasiga (1945-1949) rahbarlik qilgan yillarida yirik jamoat arbobi sifatida ham faoliyat ko'rsatdi. Muso Toshmuhammad o'g'li Oybek o'zi mansub bo'lgan adabiy avlod vakillari farqli o'laroq, 20-yillar she'riyatida, ba'zi bir istisnolardan qat'iy nazar, davrning o'tkinchi ijtimoiy mavzulari emas, balki lirik tuyg'u va kechinmalar tasviriga katta e'tibor berdi. Uning 1926-yilda nashr etilgan dastlabki she'riy to'plamining Tuyg'ular deb atalgani bejiz emas. Oybekning lirik shoir sifatidagi iste'dodi uning tabiat manzaralari tasviriga bag'ishlangan she'rlarida yana ham yorqin jilva berib turadi. Oybekning lirik she'riyatiga tabiat tasvirining bahor shabadasidek kirib kelishi va katta o'rin egallashida uning 1936-yil yozida Chimyonda uch to'rt oy yashagani muhim omil bo'ldi. Ma'lumki, shu yili Hamid Olimjon, Shayxzoda, Abdulla Qahhor singari bir guruh shoir va yozuvchilar Chimyonga chiqib, ulug' shoir Aleksandr Pushkin asarlarini tarjima qilganlar. Oybek uning Evgeniy Onegin she'riy romanini o'zbek tiliga tarjima qilish bilan birga, o'zining mashhur Chimyon daftari she'rlar turkumini ham yaratgan. Oybekning tabiat tasviriga bag'ishlangan she'rlarini o'qir ekanmiz, uning katta va o'tkir ko'zlari tabiatdagi betakror nafosatni ham ...