Nodirabegim hayoti va ijodi

TAQDIMOT Mavzu: Nodirabegim hayoti va ijodi TAQDIMOT Mavzu: Uvaysiy hayoti va ijodi Nodirabegim Hayoti va ijodi Nodira (taxallusi; ismi Mohlaroyim) (1792, Andijon -1842, Qo'qon) - shoira, ma'rifatparvar va davlat arbobi. Komila va Maknuna taxalluslari bilan ham she'rlar yozgan. Otasi Andijon hokimi Rahmonqulbiy - ming qabilasidan, Farg'ona hukmdori Olimxonning tog'asi. Olimxon ukasi Umarxonga Marg'ilon hokimligini beradi va uni 1807 y.da N.ga uylantiradi. N.shu xonadonda she'r yezishni mashq qiladi, shoira Uvaysiy bilan tanishadi, uni muallima sifatida saroyga taklif etadi. N.ning turmush yo'ldoshi Amir Umarxon ham Amiriy taxallusida ijod qilgan. 1822 y.da Umarxon vafot etib, uning o'g'li, 14 yoshli Muhammad Alixon (Ma'dalixon) taxtga ko'tarildi. Lekin davlatni, asosan, N.ning o'zi idora qildi. U madaniyat va san'atni rivojlantirishga intildi. N.ning zamondoshi qozi Abdunabi Xotifning tamomlanmay qolgan voqeaband dostonida N.ning hayoti va ijtimoiy faoliyati isxonarli dalillar bilan ko'rsatib berilgan: Asar yozishdan maqsadim N.ning oqila, fahmli, ilm va so'zning qadriga yetadigan donishmand ayol ekan-ligini ko'rsatishdir Umarxon vafotidan so'ng bu iffat sadafining in-jusi kunlarni xasratu firoq bilan shu tariqa o'tishini noshukurlik deb bildi. U gulistondek Chahorchaman bog'iga borib, Farg'ona, Toshkent, Xo'jand, Andijon va b. shaharlardan fozillar, olimlar, hattotlar, naqqoshlarni o'z xizmatiga chaqirtirib keldi. N. bir necha kitoblarni ko'chirtirdi va shoirlarni yangi-yangi asarlar yozishga tashviq qildi. Shoira devonlarning chiroyli yozilishi, muqovasining bezatilishini o'zi shaxsan ko'zdan kechirib turgan. U yaxshi ishlagan kotiblarga tilla qalam, kumush qalamdon berib, ularni Zarrin qalamlik mansabiga ko'targan. N. bozor va rastalar, masjid va madrasalar, karvonsaroylar qurilishiga e'tibor bergan. Go'ristoni ka-londagi Madrasai Chalpak, Taqagarlik rastasidagi Mox^aroyim madra-sasini bino ettirgan. Buxoro amiri Nasrullo 1842 y.da Qo'qonga bosti-rib kirib, Ma'dalixonni, ukasi Sulton Mahmudxonni, 14 yashar o'g'li Muhammad Aminxonni va N.ni foji-ali ravishda o'ldiradi. Nodirabegim merosi N.ning adabiy merosi o'z g'oyaviybadiiy ahamiyati nuqtai nazaridan mumtoz she'riyatning go'zal namunalaridandir. Uning tula bo'lmagan o'zbekcha devoni O'zbekiston FA Sharqshunoslik in-ti fondida satslanadi (inv.№ 4132). Devonga N.ning 109 (yoki 1704 misra) gazali kiritilgan. N.ning o'zi yozgan de-bochada tarjimai holiga oid ba'zi muhim ma'lumotlar berilgan. 19-a.dako'chirilgan, hoz. O'zbekiston FA Tarix muzeyi arxivida saqlanayotgan devonda N.ning Komila taxallusi bilan yozgan 19 (328 misra) g'azali borligi aniqlangan. 1962 y.da Namanganda shoiraning mukam-mal devoni topildi. O'zbekiston FA Alisher Navoiy nomidagi davlat ada-biyot muzeyida saqlanayotgan (inv. № 313) bu devon shoiraning merosini to'liq qamrab olgan, deyish mumkin. Bunda shoira yozgan debocha mukammal berilgan. Devonda shoiraning Nodi-ra taxallusi bilan yozgan 180 she'ri jamlangan (shulardan 136 tasi o'zbek tilida, 44 tasi tojik tilida). Jumladan, 11 muhammas, 2 musaddas, 1 musamman, 1 tarji'band, 1 tarkibband va 1 firoqnoma ham bor. O'zbekiston ...