O'zbek xalqi va uning nomlanish tarixi

O'zbek xalqi va uning nomlanish tarixi Reja: 1. O'zbek adabiy tilining taraqqiyot bosqichlari: a) ilk davr (XI-XIV) asrlar va yeski o'zbek tili. 2. YEski o'zbek tilining tayanch dialekti masalasi. 3. YEski o'zbek tilida fors-tojik va arab tili unsurlarining yanada kuchayib ketishi. O'ZBEK ADABIY TILI TARIXINI DAVRLASHTIRISH O'zbek tili uyғur tili bilan birgalikda qarluq tili gruppasiga kiradi. Qarluq tili tarixiy jihatdan O'rta Osiyo gruppasiga, ayniqsa, ғarbiy xun shaxobchasiga kirgan tillar bilan oiladoshdir. XI asrdan keyingi O'rta Osiyo turkiy tillari, shu jumladan, o'zbek adabiy tilining rivojlanishidagi ma'lum davrlarni belgilash mumkin. Til tarixini o'rganishdagi yeng muhim masalalardan biri - davrlashtirishdir. Davrlashtirish uchun o'zbek tili va unga uruғdosh bo'lgan turkiy tillarning kelib chiqishi, taraqqiyot bosqichlari, o'zaro munosabatlari aniqlanishi lozim. Ma'lumki, davrlashtirish turkiy tillarning tasnifi bilan ham boғlikdir. Tasnif ma'lum darajada tillar tarixini davrlashtirish demakdir. CHunki tasnifda ham, davrlashtirishda ham bir xil printsipga amal qilinadi. Turkiy tillarning tasnifi XI asrda M. Šoshғariy tomonidan berilgan bo'lsa ham XIX asrgacha bu tillarning mukammal tasnifi yaratilmagan yedi. XIX asrdan boshlab turkiy tillarni rus olimlari tasnif qila boshladilar. Bulardan ayrimlarini namuna uchun keltiramiz. I. V. V. Radlov turkiy tillari to'rt guruhga bo'ladi: 1.SHarqiy guruh (Sibirь tatarlari tili). 2. Ғarbiy guruh (qirғiz, qozoq, boshšird, tatar tillari). 3. O'rta Osiyo guruќi (o'zbek, uyғur tillari). 4. Janubiy guruh (turkman, ozarbayjon, turk, qrim tatar tillari). II. A.N. Samaylovich Radlov va Korsh tasniflarini birlashtirib oladi. 1. Janubiy - SHarqiy yoki chiғatoy guruhiga hozirgi uyғur, o'zbek tillarini va shevalarini kiritadi. 2. Janubiy - Ғarbiy yoki o'ғuz guruhiga o'zbek tilining o'(uz shevalarini kiritadi. II. S. E. Malov o'z tasnifida yangi turk tillari guruhiga o'zbek, chiғatoy tillarini kiritadi. IV. N.A.Baskakov tasnifida turk tillarining Ғarbiy xun tarmoғi qarluq tillari guruhiga kiritiladi; a) qarluq - xorazm guruhi. Bunga qoraxoniy - xorazm tili (Aќmad YAssaviy asarlari), hozirgi uyђur tili va shevalari kiritilgan (bunda ayrim lingvistik belgilar hisobga olingan). IV. A.M.SHcherbak tarxi (1957) Til tarixini o'rganishdagi yeng muhim masalalardan biri - davrlashtirishdir. Davrlashtirish uchun o'zbek tili va unga uruғdosh bo'lgan turkiy tillarning kelib chiqishi, taraqqiyot bosqichlari, o'zaro munosabatlari aniqlanishi lozim. Ma'lumki, davrlashtirish turkiy tillarning tasnifi bilan ham boғlišdir. Tasnif ma'lum darajada tillar tarixini davrlashtirish demakdir. CHunki tasnifda ham, davrlashtirishda ham bir xil printsipga, ya'ni tarixiylik printsipiga amal qilinadi. Turkiy tillarning tasnifi XI asrda M. Koshғariy tomonidan berilgan bo'lsa ham, XIX asrgacha bu tillarning mukammal tasnifi yaratilmagan yedi. XIX asrdan boshlab turkiy tillarni rus olimlari tasnif qila boshladilar. Bularga ayrimlarini namuna sifatida keltiramiz: I. V.V. Radlov turkiy tillarni to'rt guruќga bo'ladi: 1. ...