Abdurauf Fitratning ta'lim tarbiya haqidagi qarashlari (axloqiy qarashlari)

Abdurauf Fitratning ta'lim tarbiya haqidagi qarashlari Reja: 1. Tarbiyai avlod 2. Tarbiyai badaniya 3. Tarbiyai fikriya 4. Abdurauf Fitrat axloqiy qarashlarining o'ziga xosligi Abdurauf Fitrat zullisonayn yozuvchi sifatida Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiy an'analarini davom ettirib, o'zbek va tojik tillarida birday mukammal asarlari yarata oldi. Fitratning «Rahbari najot» asari to'la ravishda ta'lim-tarbiya masalalariga bag'ishlanadi. Ayniqsa, asarning uchinchi bobi oila, bola tarbiyasi, axloq-odob mavzulariga bag'ishlangan bo'lib, bu masalalar hozirgi davrda ham katta ma'rifiy ahamiyatga egadir. Fitrat ota-onaning vazifasi o'z bolalarini yetuk kishilar qilib tarbiyalashlari zarurligi, bunda ayniqsa, uch tarbiyaga: 1. Jismoniy tarbiya - salomatlik, 2. Aqliy tarbiya - sog'lom fikrlilik, 3. Axloqiy tarbiya - axloqiy sano, yani axloqiy poklikka etibor berish kerakligi takidlanadi. Asarning «Bola tarbiyasi» masalalari bobida quyidagilar ko'rsatib o'tiladi. Tarbiyai avlod «Oila vazifalaridan biri avlodni tarbiyalashdan iboratdir. Yosh avlodni tarbiyalash hayotiy vazifalardan bo'lib hisoblanadi. Malumki, dunyo kurashning umumiy maydoniga o'xshaydi va bu maydonning pahlavonlari insonlardir. Har bir kishi barkamollik yoshiga etgach, u o'z saodati tamini uchun shu maydonga kirmasdan iloji yo'qdir. Bu kurashda g'olib chiqish uchun uch xil o'lchov quroli (salohi masseh)ga ega bo'lish kerak. 1. Salomatlik; 2. Sog'lom fikr (nuqsonsiz fikr, yani yuqori istedod); 3. Axloqi sano (oliy darajali axloq, yani axloqi poklik). Fitrat «Har bir kishi shu uch quroldan birisisiz maydonga kirsa, albatta mag'lub bo'lishi tabiiydir, deb aytib, bu bilan uch tarbiyani doimo qo'shib olib borish kerakligini, agar bu tarbiyalarning birontasi kam bo'lsa, yetuk kishi tarbiyalab bo'lmasligini ko'rsatmoqchi bo'ladi. Yana aytadiki: «Agar har bir ota o'z farzandining badbaxt bo'lishini xohlamasa, uni bu maydonning g'olibi qilib tayyorlashi kerak. Farzandingizni jismoniy, aqliy, ruhiy tomondan barkamollikka etkazing va jamiyatning qobil azosiga aylanishi uchun g'amxo'rlik qiling». U bola tarbiyasi faqat oiladagina olib borilmasdan, bu ish bilan keng jamoatchilik, davlat ham shug'ullanishi kerakligini, chunki davlatning kelajagi mana shu yoshlar qo'lida bo'lishini takidlab o'tadi. «Bolalarni barkamol qilib yetkazish uchun uning tarbiyasiga faqat oilagina javobgar bo'lmasdan, butun qavm a'zolari javobgardirlar, chunki yoshlar har tomonlama yetuk inson bo'lib tarbiyalansa, qavmning kelgusi taraqqiyotida katta ahamiyatga ega bo'ladi». Tarbiyai badaniya Fitrat jismoniy tarbiyaga, kishining salomat va baquvvat bo'lib tarbiyalanishiga alohida etibor beradi: «Badan tarbiyasiga qadim zamonlardan boshlab katta ahamiyat berilgan. Insonning butun azosi salomat va quvvatga ega bo'lmasa, unda inson uzoq yashamaydi. Agar insonning tanasidagi a'zolaridan biriga halal tegsa, u kishi ishdan qo'lini tortib, boshqalarning muhtojiga aylanadi. Bizning farzandlarimiz ilm olish bilan birga, ularning badan tarbiyasiga ahamiyat berishimiz lozimdir». Fitrat bolalarning toza havoda bo'lishlari, atrof, tabiat go'zalliklaridan estetik zavq ola bilishlariga ahamiyat beradi va deydi: «Havo inson ...