Adabiyotning ijtimoiy vazifasi 3

Adabiyotning ijtimoiy vazifasi R e j a: 1. Adabiyot-ijtimoiy ongning o'ziga xos sohasi va ijtimoiy taraqqiyotning qudratli omili sifatida. 2. Adabiyot va zamonaviylik. 3. Adabiyot hayotning inikosi ekanligi. 4. Adabiyot - hayot ustidan chiqarilgan hukm ekanligi. Adabiyot-hayot hodisalari ustidan hukm. Adabiyot - hayotni qayta qurish quroli. Zamonaviylik va ijod erkinligi. Zamonaviylik badiiy asarning badiiyligini taminlovchi omil. Xalqchillik - adabiyot va san'at asarlarining tushunarli bo'lishi. Milliy adabiyot va milliy zamin. Badiiy adabiyot - keng manodagi adabiyotning, yani matbuotning bir qismidir. Bu narsa badiiy adabiyotning eng muhim xususiyatlaridan birini maydonga keltiradi: badiiy adabiyot - ijtimoiy ongning bir ko'rinishidir. Kishilik jamiyatining u yoki bu konkret tarixiy davrda tabiat va jamiyat haqidagi tasavvurlari «ijtimoiy ong» deb ataladi. Matbuot - kishilarning bilimlari xazinasidir, insoniyatning hayotiy tajribasini yig'ib saqlovchi xotiradir. Badiiy adabiyot ana shu matbuotning ajralmas qismidir. Kitob kishini dunyoni tushunishga va yashashga o'rgatadi. Tanqidchi Belinskiy adabiyotni «xalq fikrining so'nggi va oliy ifodasi» deb ta'riflaydi. Adabiyot ijtimoiy ongning shakllaridan yoki sohalaridan biridir. Shu bilan birga, xalq fikrining o'ziga xos bir ifodasidir. Bu o'ziga xoslik shundan iboratki, tabiiy yoki ijtimoiiy fanlardan farqli o'laroq, adabiyot san'at sohasiga mansubdir. san'atning boshqa turlari (musiqa, rasm, raqs, kinofilm) kabi adabiyot bizni fikrimizni, hayot haqidagi tushunchalarimizni boyitadigan emas, balki chuqur emotsiyalar (his-hayajon) ham uyg'otadi: u bizni hayajonga soladi, quvontiradi, g'azab yoki xayrihohlik xislarini uyg'otadi. Aristotelning «Poetika» sida qayd etilgandek, san'at va adabiyot kishini ruhan «tozalash» kuchiga egadir. Adabiyot ijtimoiy ongning badiiy shakldagi ifodasidir. Adabiyotning asosiy quroli - tildir. Chunki so'z, til umuman ijtimoiy ongning qurolidir (tabiat fanlarining vakili ham, ijtimoiy fanlar mutaxassisi ham o'z fikrlarini, badiiy adabiyot vakili - yozuvchidek, so'z orqali ifoda etadi). Adabiyot - ijtimoiy ongning so'z orqali badiiy ifodasidir. 11Adabiyotning ijtimoiy hayotda tutgan o'rni va o'ynagan roli uning ijtimoiy funksiyasi deb ataladi. (Funksiya-latincha so'z bo'lib, vazifa, xizmat, faoliyat demakdir). Kishilik faoliyatining, shu jumladan, aqliy faoliyatning har bir sohaga oid o'ziga xos xususiyatlari o'sha sohalarning spetsifikasi deb ataladi. («Spetsifika» - latincha so'z, o'ziga xoslik, boshqa narsalardan farq manolarida ishlatiladi). Badiiy adabiyotning ham fandan yoki tasviriy san'at va musiqadan farqli o'laroq, o'ziga xos xususiyatlari borki, ular adabiyotning spetsifikasi deb ataladi. Adabiyotning ijtimoiy hayotda o'z funksiyasini qanday shaklda, qanday vositalar orqali bajarishiga oid masala - adabiyotning spetsifikasi masalasidir. Adabiyotning ijtimoiy funksiyasi va spetsifikasi masalalari adabiyotshunoslikning eng muhim, markaziy problemalari, o'rganilish lozim bo'lgan masalalardir. Buyuk fransuz yozuvchisi Anotol Fransning «Insoniyat» hikoyasida quyidagi voqea tasvirlanadi: Bir vaqtlar o'tgan Sharq podshohlaridan biri insoniyat tarixi va odamlar hayotining manosini tushunish orzusida ekan, u olimlarni yig'ib, insoniyat ...