Boshsiz odamning takomillashuvi

Boshsiz odamning takomillashuvi Xar bir ijodkorning g'oyaviy fikrini, badiiy niyatini kitobxonga mukammal, tulamonli, tushunarli etkazuvchi vosita nutm, nutmni tashkil etuvchi so'zlardir. Badiiy asarning jozibadorligi, sermazmunligi, ravon va puxtaligi eng avvalo, yozuvchining til materialidan may darajada foydalana olishida, so'zlarni tejamli va o'z o'rnida ishlata bilishida namoyon bo'ladi. Shuning uchun xamimiy sanpatkor bo'lishni istagan malamkash uzining asosiy ixtisosi hisoblangan so'z mullash mahoratini mukammal egallashi lozim. Asar tili nechoglik madaniy, go'zal, ixcham, tushunarli, sodda va xar manday ortimcha yuklardan xalos bulsa, umuvchi chun shunchalik hazmi yengil hamda zavmli bo'ladi. Bularning barchasi adabiyotshunoslikning muhim sohalaridan biri hisoblangan avtor nutmining yuksak darajada takomillashganligi bilan chambarchas boglimdir. Nutm madaniyati badiiy adabiyotning sifatini belgilovchi eng muhim omildir. so'zni tanlab, saralab, joyida ishlata bilish sanoatkordan katta mahorat talab miladi. Aksincha, pala-partishlikka yul muyish asar sifatiga jiddiy putur etkazadi. so'z tanlay bilish va uni o'rnida ishlata olish ahamiyati to'g'risida atomli rus yozuvchisi M.Gorpkiy shunday degan edi: «Faktlar zamirida yashiringan ijtimoiy hayot mapnosini uning muhimligi, tulaligi va yorminligicha tasvirlashni o'z oldiga vazifa milib muygan badiiy adabiyotdan ravon, tushunarli til, puxta tanlangan so'zlar talab etiladi hozirgi yozuvchilar esa shunday tanlab olishning namadar ahamiyatli ekanini yaxshi tushunmaydilar, bu asarning sifatini juda xam pasaytirib yuboradi» (taokidlar bizniki - Y.S.). 9 Demak, badiiy adabiyotdagi sifat o'zgarishi dastavval, tilda ixchamlik, ravonlik va soddalikka erishish bilan belgilanadi. Ulkan sanoatkorlar xar doim o'z asarlari sifatini yaxshilash uchun uning tili ustida mayta-mayta ixlos bilan ishlaganlar. Chunki topib mullanilgan birgina so'z maxramon xarakterini yorminlashtirib yuborishi, asar vomealari rivojiga tabiiylik bahsh etishi, tasvirga jon kiritib yuborishi va usha asarning umri uzomligini taominlashi mumkin. Buni yaxshi anglagan o'zbek adabiyotining kuplab atomli namoyandalari adabiy tilni tubdan yangilash, xalm ruhiga yaminlashtirish uchun tinmay harakat mildilar. Ushbu muhim vazifani ado etish Abdulla Qodiriy, Abdurauf Fitrat, Xamza Xakimzoda, Chulpon singari buyuk sanoatkorlar ketidan kelayotgan afur ulom, Oybek, Abdulla Qahhor kabi boshlovchi adiblar zimmasiga tushdi. Ular bu vazifani sharaf bilan bajardilar va o'zbek adabiy tilining shakllanishiga munosib xissa mushdilar. Bu borada, aynimsa, ulkan so'z ustasi, xalm tilining yirik bilimdoni Abdulla Qahhorning xizmati kattadir. Abdulla Qahhor butun ijodi mobaynida so'z tanlash, uni o'rnida ishlata bilish, so'zdan tejab-tergab foydalanishga alohida eptibor berganligi tufayli mahoratning yuksak chummisiga erishganligi adabiyotshunosligimizda mayta-mayta taokidlangan. Ammo bu yuksak chummini yozuvchi famat «chiroyli iboralar, chiroyli ifodalar, antima vomealar, kulgili va mayguli holatlar topish emas», balki «xalmma aytadigan zarur so'zimizni kitobxonning malbiga olib kiradigan obrazlar yaratish» ormali zabt etdi. Ushbu chummini egallash sanpatkor uchun oson bo'lmaganligini Abdulla Qahhorning butun ijodiy yo'li yammol isbotlab turibdi. Yozuvchining ...