Abdulla Avloniy 3

ABDULLA AVLONIY (1878-1934) Reja: 1. A.Avloniy hayoti va ijodi. 2. A.Avloniy asarlari haqida. 3. «Turkiy guliston yoxud axloq» asari. Tani=li ma'rifatparvar adib Abdulla Avloniy pedagogik fikr tara==iyotiga salmo=li shissa =ishgan, iz asarlarida izbek xal=ining eng yaxshi an'analarini, ta'lim-tarbiyaga oid mushim shayotiy masalani aks ettirgan pedagog, olimdir. Abdulla Avloniy 1878 yil 12 iyulda Toshkent shashrining Mergancha mashallasida, mayda shunarmand-ti=uvchi oilasida dunyoga keldi. Ota-onasi savodli kishilar bilganlar. Abdulla Avloniy eski usul maktabini tamomlagandan keyin 12 yoshida madrasaga i=ishga kiradi. U yozda ishlab ota-onasiga yordam =ilar, bosh=a va=tlarda i=ir edi. Ыta i=tidorli bilgan Abdulla Avloniy 15 yoshida sherlar yoza boshladi. Dastlabki sherlarida va «Щijron» degan ma=olasida xal=ni yangi usul maktablarida i=ib-irganishga tarib =ildi. Avbdulla Avloniy 1907 yilda «Shushrat», «Osiyo» nomli yangi gazetalar chi=ara boshladi, lekin chor amaldorlari tez orada gazetalarni yoptirib =iyadi. Abdulla Avloniy keyinro= «Sadoyi Turkiston» (1914-1915), «Turon» (1917), «Ishtirokiyun» (1918) gazetalarida, «Kasabachilik sharakati» (1921) jurnalida musharrir bilib ishlaydi. Shundan sing, u izbek matbuotning zabardast vakili, izbek matbuotning asoschilaridan biri sifatida taniladi. Abdulla Avloniy xal= orasida ilor fikrlarni tar=atishda, ilm va ma'rifatni tashvi= =ilishda gazeta, jurnallarning roli oyat katta ekanligini yaxshi bilar edi. U 1907 yili «Shushrat», «Osiyo» nomli gazetalar chi=arib unga musharrirlik =iladi. Gazetaning birinchi sonida matbuotning roli, gazetaning vazifasi sha=ida fikr yuritib, «Matbuot shar insonga iz sholini kirsatuvchi, ashvol olamdan xabar beruvchi, =oroni kunlarni yorituvchi, xal= orasida ilm, ittifo=, shimmat oyalari»ni yoyuvchidir deb, bali=ning suvsiz yashamoi mumkin bilmagani kabi insonning sham ilmsiz yashamoi mumkin emasligini u=tiradi. XX asr boshlarida Ыzbekistonning ijtimoiy-siyosiy shayotida pedagogik fikrlarning rivojida Abdulla Avloniy aloshida irin egalladi, butun faoliyati davrida u iz xal=iga xizmat =iladigan komil insonni etishtirish, uning ma'naviyatini shakllantirishga aloshida etibor berdi. Abdulla Avloniy izbek xal=ning san'ati va adabiyoti shamda milliy madaniyatini, xal= ta'limi ishlarini yilga =iyishda katta xizmatlar =ilgan adib, jamoat arbobi va istedodli pedagogdir. Abdulla Avloniy izbek ziyolilari ichida birinchilardan bilib, izbek xal= teatrini professional teatrga aylantirish uchun 1913 yilda «Turon» nomi bilan teatr truppasini tashkil =iladi. Biro= bu truppaning professonal teatrga aylanishi uchun katta tisi=lar bor edi. Chor shukumatining mustamlakachilik siyosati xal=ning ijtimoiy ongining uyonishiga yordam kirsatuvchi teatrlarning barcha shakllariga =arshi edi. Teatrga ana shunday salbiy munosabatda bilgan bir paytda Avloniyning teatr truppasini tashkil =ilish va ijtimoiy mazmundagi pesalarni sashnalashtirishi uning xal= ma'rifati yilidagi zir jasorati edi. Teatrshunos M.Rashmonov Avloniyning teatrchilik faoliyati sha=ida shunday yozadi: «Avloniy truppa uchun «Advokatlik osonmi?», «Pinak», «Ikki mushabbat», «Portuoliya in=ilobi» kabi dramalar yozdi, «+otili Karima», «Uy tarbiyasining bir shakli», «Xiyonatkor oilasi», «Badbaxt kelin», «Jasholat», «Ыliklar» kabi sashna ...