Abdulla Qodiriy Julqumboy

ABDULLA QODIRIY (JULQUNBOY) (1894-1938) O'zbek adabiyotining yirik namoyandalaridan biri Abdulla Qodiriy 1894 yil 10 aprelda Toshkent shahrida tug'ilgan. Uning ilk ijodi 1913-1914 yillarda kichik sherlar yozish bilan boshlangan. Bulardan «Ahvolimiz», «Millatimga», «To'y», «Fikr aylagil» kabi sherlari 1914-1915 yillarda «Sadoi Turkiston» gazetasi va «Oyna» jurnalida bosilgan. Abdulla Qodiriy ilk ijodidan boshlab millatdoshlarini ma'rifatga davat etgan edi. «Juvonboz» (1915), «Uloqda» (1916) kabi hikoyalarida ham ana shu mavzuni chuqur yoritgan, xalqini ilmli, savodli, ozod va baxtiyor ko'rish istagida qalam tebratgan. 1924 yildan Abdulla Qodiriy Moskvada, jurnalistlar institutida tahsil oldi. Bu davr uning hayoti va ijodini o'ziga xos mazmun bilan boyitdi, rus va jahon adabiyotining yirik so'z san'atkorlari ijodi bilan chuqur tanishuv, o'sha davrda barakali ijod qilgan, taniqli rus adabiyoti vakillari yaratgan ijodiy muhit ta'sirida Abdulla Qodiriy yanada ulg'aydi, o'ziga xos badiiy tafakkur tarzi shakllandi. Uning «Toshpo'lat tajang nima deydi?», «Kalvak Maxzumning xotira daftaridan» turkumidagi hajviy hikoyalari, 1922 yildan dastlabki boblari chop etilgan yirik romani «O'tgan kunlar», 1928 yilda nashr etilgan ikkinchi yirik romani «Mehrobdan chayon» ana shu ijodiy yetuklik natijalari edi. Abdulla Qodiriy 1937 yilning dekabrida «xalq dushmani» degan nohaq ayb bilan qamoqqa olinib, 1938 yil oktyabrida qatl qilingan. Abdulla Qodiriyning «Kalvak Maxzumning xotira daftaridan» turkumidagi hajviy hikoyalari ilk bor «Mushtum» jurnalida chop etilgan. 1923-1924 yillarda uning xilma-xil hajviy maqolalari, o'tkir feletonlari birin-ketin «Mushtum» sahifalaridan joy olgan. Qodiriy o'z davrining ma'naviy-maishiy muammolarini, taraqqiyotga, ma'rifatga to'siq bo'lgan illatlar: xudbinlik, ilmsizlik, nodonlik, johillik, badnafslik, xasislik, ishyoqmaslikni xilma-xil badiiy vositalardan foydalanib sodda va ta'sirchan tilda hajv qilgan. Yozuvchi o'ziga xos obrazlar tilini ta'sirchan yaratishda xalq tiliga xos bo'lgan kinoya, qochirim, kesatiqlardan foydalangan. Xususan, «Kalvak Maxzumning xotira daftaridan» turkum hikoyalaridagi tasvirda ham o'tkir o'xshatishlar, xalq maqollari, tabirlari, mubolag'alar ko'zga tashlanadi. Abdulla Qodiriy o'zi yaratgan kulgu sirtmog'i bilan Kalvak Maxzum singari tekinxo'r, omi va ilmsiz kishilarni bog'lab, ularning ichki dunyosini, haqiqiy qiyofasini fosh qiladi. ...