Komil Xorazmiy hayoti va ijodi 3

Komil Xorazmiy hayoti va ijodi RYeJA: K.Xorazmiy ijodining o'rganilishi; Shoir yashagan davr va adabiy muhit; K.Xorazmiyning tarjimai holi; K.Xorazmiyning ijodiy merosi. Tayanch tushunchalar. Teokratik tuzum, xattotlik san'ati, devon tuzish tartibi, toshbosma va qo'lyozma kitobat, musavvirlik, ohang va nota, sheriy hasbi xol yozishning sabablari ijtimoiy-hayotiy muhit haqida sheriy nazmiy fikr bildirish va uning omillari haqida sharh. K.Xorazmiy ijodini uning o'z zamondoshlari yuqori baholaganlar. Tarixchi olim va shoir Ogahiy Komil Xorazmiy ijodining ahamiyati to'g'risida so'zlab, uni «fazl va hunar ahli orasida mumtoz» deb baholaydi. Chunonchi Ogahiyning «Gulshani davlat» kitobida K.Xorazmiy haqida shunday deyiladi: «Navras fikr va toza tabshuarodin, fazl va hunar ahli orasinda mumtoz Pahlavon Niyozkim, fozillar guruhi ichra taqallusi Komildir». Ahmad Tabibiy ham 1908 yilda tuzgan «Majmuatush - shuaro» tazkirasida K.Xorazmiyga mashhur shoirlar qatoridan joy ajratgan. K.Xorazmiyning bir qancha asarlari Toshkentda «Turkiston viloyatining gazeti»da nashr etilgan. Shuningdek B.Rahmonov va M.Yusuf Devozodalarning 1925 yilda Moskvada nashr etilgan «Xorazm musiqiy tarixchisi» kitobida K.Xorazmiy musiqiy madaniyatimizning mashhur arboblaridan biri sifatida tilga olinadi. V.Belyaevning 1933 yilda Moskvada bosilgan «O'zbek musiqa asboblari» nomli asarida K.Xorazmiyning musiqa sohasidagi xizmatlari talqin etilgan. Uning adabiy ijodi haqida ma'lumot beruvchi mukammal asarlar asosan qirqinchi yillarda paydo bo'ldi. Bu jihatdan adabiyotshunos olim Sharafuddinovning 1945 yilda oliy o'quv yurtlari uchun Toshkentda nashr etilgan «O'zbek adabiyoti tarixi xrestomatiyasi»ni eslash kifoya. Shundan so'ng K.Xorazmiy nomi shoir va madaiyat arbobi sifatida maktab va oliy o'quv yurtlari dasturi va darsliklarida tilga olinib, uning ijodi targ'ib qilina boshlandi. Chunonchi, M.Yunusov 1947 yilda K.Xorazmiy ijodi haqida nomzodlik dissertatsiyasi yoqlab, 1960 yilda shu dissertatsiya asosida shoir yashagan davrni, uning hayoti va ijodini aks ettiruvchi «Komil Xorazmiy» nomli kitobchasini nashr ettirdi. Shoirning «Tanlangan asarlari» birinchi marta Toshkentda 1961 yilda nashr etilgan. Markaziy Osiyo xonliklarida bo'lgani kabi Xeva xonligida ham teokratik idora usuli joriy etilgan edi. Bu idora usuliga ko'ra, din siyosiy hokimiyat kuchiga ega bo'lib, din ahllari - shayhlar, qozilar, eshonlar mamlakatni idora qilish ishiga bevosita ishtirok etar edilar. Feodal idora usulining eng qabih ko'rinishlaridan bo'lgan bu idora usuli hukumronlik qilgan mamlakatda xalq, boylar va din ahllari zulmi ostida ayovsiz ezilar edi. Bu davrda tamagirlik, poraxo'rlik davlat siyosatiga aylanib qolgan edi. Undan tashqari xonlik maxkamasi tomonidan joriy qilingan soliqlarning turi 25ga etgan edi. Chunonchi, «beor»-ariq va anhorlarni tozalatish colig'i; «solg'ut»- yer solig'i; «chopar puli»-soliqlarni yig'ish boshlanishi haqida xabar qiluvchiga beriladigan pul; «miltiq solig'i»-yaroq-aslaha olish uchun yig'iladigan soliq; «kachu»-dambalarini ta'mirlash puli; «Otlanib»-xonning ovi uchun yig'iladigan pul; «tuman puli»-amaldorlar uchun yig'iladigan pul; «Mushrifona»-yer o'lchovchi va hosilni aniqlovchi uchun yig'iladigan pul; tutun puli, ...