Zavqiyning hayoti va ijodi

(1853-1928 YIL) Reja: Zavqiyning hayot yo'li haqida. Shoir ijodining taraqqiyot bosqichlari. Shoirning ijodiy merosi: siyosiy lirikasi; hajviyoti; yumorlari; dostonlari. Adabiyotimiz taraqqiyotiga sezilarli ta'sir ko'rsatgan Zavqiy milliy uyg'onish davri o'zbek adabiyotining yorqin vakillaridan biridir. U ajoyib lirik she'rlari va hajviy asarlari bilan xalq o'rtasida keng e'tibor qozonib, o'z asarlarida davrning eng ilg'or, xalqchil g'oyalarini rang-barang badiiy obrazlarda ifoda etdi. U Muqimiy va Furqatlarning yirik safdoshi va maslakdoshi sifatida adabiy harakatlarda faol qatnashdi va bu adabiyotning kamoli uchun munosib hissa qo'shdi. Shoirning ismi Ubaydulla usta Solih o'g'li bo'lib, Zavqiy adabiy taxallusidir. Ubaydulla Zavqiy 1853 yilda Qo'qonda kosib oilasida tug'ildi. Ularning oilaviy sharoiti og'ir bo'lib, otasi mahsido'zlik orqali oilani tebratar edi. Moddiy tanqislikka qaramay o'g'li Ubaydullaning kelajagini o'ylab, maktabga beradi. Ubaydulla maktabda xat-savodini chiqargach, 1870-71 yillarda shoirtabiat tog'asi Muhammad Siddiq yordamida Qo'qondagi Madrasai oliy va Madrasai Chalpak madrasalarida ta'lim oladi. Bu vaqtlarda tog'asi unga yaxshi niyatlar bilan Navoiyning Chor devon va Xamsa asarlarini hadya qiladi. Shu tufayli bo'lsa kerak, bo'lajak shoir adabiyotga mehr qo'ydi va o'zi ham Zavqiy taxallusi bilan she'rlar yoza boshladi. Zavqiy madrasadagi o'qishini oxirigacha olib borolmadi. Onasining vafoti, otasining falaj bo'lib qolishi tufayli oilaning butun og'irligi uning zimmasiga tushgan edi. U tirikchilik ishlari bilan shug'ullanishga, ya'ni ota kasbi - mahsido'zlik qilishga majbur bo'ldi. Lekin har qanday sharoitda ijod qilishdan chekinmadi, aksincha, Muqimiy, Furqat, Muhayyir, Nodim kabi shoirlar davrasini topdi va bu adabiy davraning ishtirokchisiga aylandi. Har ishda mohir Zavqiy o'z hunari orqali ko'pchilikning nazariga tushdi. Shuningdek, Qo'qon boyonlaridan bo'lgan poyabzal rastasining boshlig'i Mo'minshoh uni mirzalik (ish yurituvchi) vazifasidagi ishga taklif qiladi. U mazkur xizmat yuzasidan Samarqand, Buxora, Marg'ilon, O'sh, Andijon, Namangan, Toshkent kabi shaharlarga boradi. 90-yillarda Zavqiy oilasida ketma-ket baxtsizliklar sodir bo'ladi: otasi va ikki ukasidan ayrildi. Ustiga-ustak xotini Tojibibining ham ko'zi ojiz bo'lib qoladi. Bu voqealardan qattiq ezilgan shoir, musibatlarni biroz bo'lsa-da unutish va havo almashtirish maqsadida Muqimiy hamrohligida Farg'ona bo'ylab sayohatga chiqadi. 1900 yilda Zavqiy tog'asi Muhammad Siddiqning taklifiga ko'ra u bilan birgalikda Arabistonga sayohat qildi. Kavkaz, Kichik Osiyo, Misr, Arabiston mamlakatlarida bo'ldi. Uch yil davom etgan bu sayohatdan Zavqiy 1903 yilning yoz oylarida qaytdi. Qo'qonga kelganda qadrdon do'sti Muqimiy olamdan o'tgan, Furqat esa bu vaqtlarda chet mamlakatlarda yashar edi. Tabiatan hozirjavob Zavqiy ijodda o'ziga xos uslubda zo'r mahorat va jur'at bilan hajviy asarlar yoza boshladi, lekin bu uning boshiga ko'p tashvishlar olib keldi. Chunonchi, 1905 -1906 yillarda Ahli rasta hajvi nomli 47 baytlik hajviy she'r yozadi, unda 46 kishini nomma-nom tilga oladi va har birining o'ziga ...