Bugungi adabiy tanqidchilik

BUGUNGI ADABIY TAN+IDChILIK Reja: 1. Bugungi kun adabiy tan=idchiligida sodir bilayotgan tub izgarishlar. 2. Ыzbek adabiy tan=idchiligida mashorat masalasi. Z. Sheriyatning nazariy va shoir mashorati masalasiga baishlangan tad=i=otlar. 4.Ыzbek dramaturgiyasi tarixi va buguni xususidagi tad=i=otlar. Yozuvchining tanšid bobidagi mahorati. Isti=lol va u bergan imkoniyat shar bir jabshada izgacha yondashishni ta=azo =ildi. Bu tabiiy shol. Chunki musta=illik tufayli tuzum izgardi. Tuzumning izgarishi tafakkurning izgarishi bilan bogli=dir. Yangicha tafakkur tufayli adabiyotshunoslik va adabiy tan=id tubdan izgardi. Xish, bu nimada kirinadi? Birinchidan, asarni basholash, unga endashish mezoni izgardi. Yani sotsialistik realizmning dogmatik prinsiplari shayotni revolyutsion tara==iyotda =irsatish, sinfiylik, partiyaviylik, kommunistik ideal, davr olib borgan mafkura, siyosat irniga tarixiy sha=i=at, izbekona milliy xususiyat, insonga sinfiy nu=tai nazardan emas, inson nu=tai nazardan yondashila boshlandi. Demak, metodologiya uzgardi. Ikkinchidan, iz davrida chin sha=i=atni tila ravishda aks ettirgani uchun =oralangan asarlar va ularning mualliflari izining tiri bashosini olib, mazkur asarlar isti=lolni mustashkamlash va uning moshiytini anglatishdagi roli inkishof =ilina boshlandi. Uchinchidan, asarlar totalitar tuzum paytidagidek mavzusi, =ashramoni, KPSS sezdlarida ilgari surilgan oyalar aks etgan, yetmaganligi nu=tai nazaridan emas, estetik nu=tai nazardan, yani asar zamiridagi gizallikni kashf etish, inson tuyg'ulari va rushiyatini ochib berish jishatidan tashlil =ilish. Tirtinchidan, sotsializm davrida yaratilgan asarlarni yangicha tafakkur nu=tai nazardan tashlil =ilish. «tan=id» siz sifatida xam yo=imli emas. U juda sovu= eshitiladi. Avvalo, shundan bilsa kerak, tan=id xech kimga yo=maydi. Birorta odam astoydil:»meni tan=id =iling» demasa kerak. Eng tiri tan=id xam dilni oritadi.Kayfiyatin xira =iladi.Xar bir yozuvchi, shoir esa o'zini jamiyatning eng pesh=Adam odami sanaydi. Ular iziga xos urur.kibr Bilan yashaydi. Kupchilik kishilar yozuvchi, shoirin izlariga ibrat namunasi deb biladilar. Tabiyki , bunday mA=omdagi odamlar tan=idni xushnudlik Bilan =abul =ilisholmaydi. Asari xa=idagi zarradats tan=idiy fikr xam mjodkorga nashtarday =otadi. Chunki unga xar bir asari xudi vujudining bir bilagiday, farzaididay kirinadi. Ammo i=uvchilvrga ta=Dim =ilingan asar adabiyotning mulkisanaladi. Bu mulk odamlarning didiga, fikriga ziyon etkazmasligi shart. Adabiy tan=idchilik esa elning adabiy saviyasi uchun iziga xos himoyachi sanaladi. Shuning uchun u bazi ijodkorlarning dilinioritadi. Ayrimlarini esa elga tanilishiga sababchi biladi .Adabiy tan=idchilikning madaniy jamiyatdagi irni, vazifasi Ayni shu Bilan belgilanadi Keyingi davr adabiy tan=idchiligi tilga olingan yangiliklardan tash=ari, u fa=at adabiyotshunoslik bilan cheklanmay, tarixshunoslik, jamiyatshunoslik, siyosatshunoslik unsurlarini iziga singdirdi. Xususan, Fitrat, Chilpon, Usmon Nosirlar ijodi xususida yaratilgan tad=i=otlarda shu shol kirinadi. Umuman, keyingi yillar tad=i=otlarida shunday yondashish yetakchilik =ilyapti. Fitrat ijodini tilii; tad=i= etishga 80-yillarning yarmi, ani=roi, 1987 yildan kirishildi. Bu davr fitratshunoslikda yangi bos=ich shisoblanadi. I.Sulton, O.Sharafiddinov, E.Karimov, B.+osimov, B.Nazarov, N.Karimov, U.Normatov, AAliev, ...