Ibn Davlat adabiy merosining matniy va g'oyaviy - badiiy tahlili

DISSYeRTATSIYA NING KIRISh QISMIDA Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati: Ibn Davlat o'zbek mumtoz adabiyoti, tili va badiiy-estetik tafakkuri taraqqiyotiga benihoya katta hissa qo'shgan, ammo ijodi hanuzgacha o'rganilmagan ijodkorlardan biri hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan Ibn Davlat ijodini hozirgi yangicha qarashlar nuqtai nazaridan ilk manbalar asosida tadqiq etish mazkur dissertatsiya mavzusining dolzarbligini belgilaydi. TADQIQOTNING MAQSADI: XX asrda mumtoz adabiy an'analar asosida ijod qilgan Ibn Davlat sheriyatini tadqiq etish, o'zbek mumtoz adabiyoti taraqqiyoti tarixida tutgan o'rnini belgilash, uning Kattaqo'rg'on adabiy muhiti taraqqiyotiga qo'shgan hissasini ko'rsatib berish, shoir devonining kompozitsion-uslubiy, janriy va g'oyaviy-badiiy xususiyatlari diniy-tasavvufiy adabiyot tamoyillaridan kelib chiqqan holda ilmiy asoslashdan iboratdirdir. TADQIQOTNING OB'YeKTI SIFATIDA Tadqiqot uchun adabiyotshunos olim Jaloliddin Yusufiy uy kutubxonasida mavjud Ibn Davlat devoni qo'lyozma nusxasi obyekt bo'lib xizmat qildi. . Tadqiqotning yangiligi quyidagilardan iborat: Ibn Davlat devoni mavjud nusxa asosida joriy alifboda nashrga tayyorlangan; 1.1. Adabiy muhit, janrlar va Ibn Davlat ijodining shakllanishi Buxoro madrasalarida tahsil olgan va Urgut madrasasida ta'lim bergan mumtoz adabiyoti yo'nalishida barakali adabiy meros qoldirgan, ijodi hanuzgacha to'la o'rganilmay kelayotgan nomalum qalamkashlarimizdan biri bo'lgan XIX asr oxiri XX asr o'rtalarida yashab o'tgan Kattaqo'rg'on adabiy muhitining yorqin namoyandalaridan biri Ibn Davlat ijodi hamda bu davrdagi adabiy muhit, janrlar. Shoir ijodining shakllanishi tadqiq etilgan. G'azal, ruboiy, tuyuq, tarix, muammo, muxammas, musaddas, musamman, ayniqsa, masnaviy Muammoni o'rganilganlik darajasi 1.2. Ibni Davlat hayoti va ijodiy faoliyatini o'rganish manbalari Shoir haqida nisbatan to'liq va aniq ma'lumot beruvchi manba uning devonidir. Devonda nasli-nasabi, farzandlari haqida ham ma'lumotlar uchraydi. Asli ismi Yo'ldosh ota bo'lgan shoirning Ibn Davlat taxallusi bilan ijod qilingan devoni hijriy 1363, milodiy 1944 yili tartib berilgan. Undan 273 ta g'azal, 7 murabba, 30 muxammas, 4 musallas, 42 ruboiy va 2 fard o'rin olgan. Uning ijodiga mansub bir Devon bizgacha etib kelgan. Bu qimmatli manbaning topilishiga adabiyotshunos olim G'aybulla as Salom sababchi bo'lganligi qayd etilgan. 1.3 Adabiy-estetik qarashlar va ideal masalasining aks etishi Ushbu faslda Ibn Davlat devonidagi sherlar misolida qiziqarli va muhim jihatlarni yoritilgan. Ibni Davlat adabiy-estetik qarashlari mumtoz adabiyotimizning boshqa ko'plab ulug' ijodkorlari, ayniqsa, Navoiy, Mashrab, Huvaydo va Haziniy adabiy-estetik qarashlaridagi asosiy tushuncha va tamoyillarga tayanishi, shoirning idealidagi timsol va shaxsiyatlarga esa yuqorida zikr etilgan ijodkorlardan tashqari, yana ko'plab ulug' zotlar - payg'ambarlar, avliyo va bevosita o'zining pirlari Meytaniy eshon va Urgutiy eshon nomlarining alohida takidlanganligi aks ettirilgan. MURAB BA 7 TA Ibn Davlat ijodida sharq sheriyati an'analariga sodiqlik va shoir uslubining o'ziga xos jihatlari, uning Navoiy,Mashrab, Haziniy sherlaridan ijodiy ta'sirlangani va mavzu doirasidagi o'z tushuncha ham fikrlarini ...