She'riy roman va mahorat

Sheriy roman va mahorat Savol: - Men o'zbek adabiyotida sheriy roman janri rivoji, mahorat masalalari bo'yicha, umuman, uning adabiyotimizdagi o'rni borasida izlanishlar olib boraman. Siz 1969-1979 yillar davomida «Boqiy dunyo» sheriy romani ustida o'n yil mehnat qildingiz. Yozuvchilar uyushmasida bo'lib o'tgan qizg'in muhokamalardan keyin sheriy roman to'laligicha «Sharq Yuldizi» jurnalida elon etildi, 1981 yilda kitob holida bosilib chiqdi. Qiziqib ko'rdim: asar haqida B.Qosimov, M.Yunusov, O.Tog'aev, A.Kattabekov, U.O'ljaboev, V.Oskotskiy, Y.Solijonov, P.Shermuhammedov, P.Xart kabi taniqli olimlar maqolalar yozishgan, Toshkent va Moskvada jami o'n oltita maqola o'zbek va rus tillarida elon qilinibdi. Sheriy roman o'zbek (ikki marta) va rus tillarida umumiy hisobda qirq ming nusxada bosildi. Talantli rus shoirasi Marina Kudimova tomonidan rus tiliga tarjimasi (1984)ga mashhur rus shoiri Yevgeniy Yevtushenko ijobiy baho berdi, taqriz yozdi.Sheriy romanning o'z vaqtida Davlat mukofotiga tavsiya etilganligini ham aytib o'tish kerak.Xullas, «Boqiy dunyo» sheriy romani keng o'quvchilar diqqatini o'ziga tortdi va adabiy jamoatchilikning ijobiy bahosini ololdi. Sobiq sho'rolar davrida Pushkinning «Yevgeniy Onegin» sheriy romanidan so'ng qardosh xalqlar adabiyotida ham sheriy roman namunalari yaratilgan.Masalan rus sheriyatida B.Pasternakning «Spektorskiy»(1931),I.Selvinskiyning«Pushtorg»(1928),«Arktika»(chelyuskinchilar haqida, 1956), G.Sannikovning «Misrliklarnikida mehmonda» (1933), Ya.Smelyakovning «Taqvodor muhabbat» (1956), qirg'iz sheriyatida A.To'qamboevning «Tong oldida» (1962 yilda elon etilgan), shuningdek, o'zbek adabiyotida Mirmuhsinning «Ziyod va Adiba» (1958), H.Sharipovning «Bir savol» (1972), qoraqalpoq shoiri T.Jumamurotovning «Suluv Makarya» (1965) va ozarbayjon shoiri N.Hasanzodaning «Narimon» (70-yillar boshi) singari sheriy asarlarini aytib o'tish mumkin.Albatta, bu qisqa ro'yxat sheriy roman qadamini to'liq manzarasini ko'rsatishga davo qilolmaydi, lekin ayni paytda uning janr sifatida tasodifiy emasligidan, juda ko'p adabiyotlarda rivojlanayotganidan dalolat beradi. Bevosita maqsadga kelsak, ayting-chi, nega «Boqiy dunyo» asaringizni ayni sheriy roman tarzida yozdingiz?Bunday janrni, shuningdek, mavzuni tanlashda qanday omillar sabab bo'lgan? Asarning badiiy g'oyasi, sizningcha, nimalarda ko'rinadi? Javob:-Muhtarama Lolaxon. Har qanday asar, xoh u sher bo'lsin, xoh roman, o'z-o'zicha yaralmaydi, balki zamon zaruriyati, davr talabi bilan yoziladi, vaqt talabi bilan qog'ozga tushadi.Buni ijodning yozilmagan qonuni deyish mumkin. Har qanday asar yozilganda o'z janrini, shaklini, ifoda vositalarini o'zi belgilaydi.Bo'lmasa, u tabiiy chiqmaydi.Masalan, malum fikr, mavzu sherga tushadi, boshqasi-hikoyaga, essega.Bu-aksioma. «Boqiy dunyo»ning mavzusi uzoq yillar mustamlaka davrida qisinib yashagan o'zbek xalqining erk-ozodlik yo'lida olib borgan kurashi bilan bog'lik.Yani, bizning xalqimiz ham qullikni istamaydi, ozodlikni yoqtiradi, mustaqillikka intiladi.O'sha paytda hukm surgan va amalda bo'lgan, bizga ozodlikka intilish harakatlarini «eksport» qilinganligi haqidagi fikrlarga qarshi, bizda ham ozodlikka, erkka intilish qon-qonimizda borligini ko'rsatishga, biz ham «kapitalizmni bosib o'tmasakda», dunyodan boxabar, to'laqonli millat ekanligimizni isbot etishga yo'naltirilgan g'oya Bu juda muqaddas tuyg'u, bebaho g'oya.Uni uch avlod (ota, o'g'il, nabira) hayoti misolida ...