So'fizoda hayoti va ijodi (1869 - 1937)

So'fizoda hayoti va ijodi (1869-1937) Reja: So'fizodaning hayoti va ijodini o'rganilish tarixi. So'fizodaning hayot yo'li. So'fizoda she'riyati. So'fizoda - ma'rifatparvar shoir. So'fizoda ijodining milliy uyg'onish davri adabiyotida tutgan o'rni. So'fizoda XX asr boshlaridagi ijodi va faoliyati bilan xalqimizning milliy va ijtimoiy uyg'onishiga salmoqli hissa qo'shgan, 20-yillardagi she'rlari bilan esa yangi o'zbek poeziyasini yaratishda samarali xizmat qilgan shoirlarimizdandir. So'fizoda hayoti va ijodiga adabiyotimizda 30-yillardayoq e'tibor qaratila boshlangan. Abdulla Avloniy 1933 yili nashr ettirgan o'rta maktablarning VII o'quv yili uchun tuzgan «Adabiyot xrestomatiyasi» dan So'fizoda ijodiga maxsus joy ajratilgan. Jumladan, shoirning «Madaniy makiyonlar» she'rini «Proletar diktaturasi davri adabiyoti» namunasi sifatida bergan edi. Umuman olganda esa, So'fizoda ijodi haqida yozilgan maqolalar 20-yillarda ham uchraydi. Masalan, Lutfulla Olimiy 1925 yilda u haqda maqola yozgan. 1934 yilda esa Miyon Buzruk Solihov «So'fizoda va uning ijodi» degan kitobcha chop ettirdi. 1935 yilning 29 yanvarida So'fizodaning tug'ilganiga 65 yil to'lishi munosabati bilan yubiley o'tkazilgan va 200 dan ortiq she'ri nashr etish uchun to'plangan edi. Biroq uni chop ettirish nasib qilmadi. Shoir qatag'on qurboni bo'ldi. Uning ikkinchi ijodiy umri 60-yillardan boshlandi. 1968 yilda adabiyotshunos To'lqin Rasulovning tashabbusi bilan So'fizoda she'rlarining bir qismi kichik kitobcha bo'lib bosilib chiqdi. O'sha yili «O'zbek sovet adabiyoti tarixi»ning birinchi jildida shu muallifning shoir haqidagi maqolasi nashr etildi hamda unda So'fizodaning adabiyotimiz va madaniyatimiz tarixidagi o'rni haqida fikr yuritildi. Muhammadsharif So'fizoda 1880 yili Chustda hunarmand oilasida dunyoga keldi. Uning otasi Egamberdi So'fi pichoqchilik bilan shug'ullangan. Uning oilasi adabiyot shinavandalari edi. Onasi Zaynab xolaning harakati bilan o'g'li Muhammadsharif yon qo'shnisi Manzura otin qo'lida savod chiqaradi, so'ng mahallasidagi eski maktabda ta'lim oladi. So'fizoda adabiyot dargohiga 90-yillarda kirib keldi. 1893-1898 yillarda Qo'qonda yashab, Muqimiy to'garagida faol qatnashishi shoirning dunyoqarashining shakllanishida, badiiy mahoratining o'sishida o'ziga xos maktab bo'ldi. Juda qisqa muddat ichida oddiy pichoqchi Egamberdi So'fining o'g'li Muhammadsharif «Vahshiy», «So'fizoda» taxalluslari bilan butun Farg'ona vodiysida shuhrat topdi. Lekin ijtimoiy tuzum homiylarini sharmanda qiluvchi hajviyalari shoir boshiga katta tashvish olib keldi. Uni «dahriy» deb e'lon qildilar. Unga «beadab», «badasl» degan tavqi la'nat tamg'asi bosdilar. Bu hali hammasi emas edi. Uni qatl etishni lozim topdilar. Shoir qochishga va natijada 1900-1913 yillarda ona diyoridan uzoqda darbadar hayot kechirishga majbur bo'ldi. O'rta Osiyoning butun shaharlarini kezib chiqdi. Tiflis, Baku, Arabiston, Hindiston, Turkiyada bo'ldi. Biroq shoir qayerda bo'lmasin, baribir ona diyoriga qaytishdan umid uzmadi. U o'z she'rlari bilan Kavkaz va Orenburg matbuotida, Toshkentda chiqadigan «Turkiston viloyatining gazeti», «Sadoyi Turkiston» gazetalarida faol qatnashib turdi. Nihoyat, 1913 yilning oxirlarida Chustga qaytib, yangi usuldagi maktab ochdi. ...