XX asr adabiyotidagi asosiy yo'nalishlar va o'zbek adabiyotshunosligi, estetik qarashlar

XX Аsr аdаbiyotidаgi аsosiy yо'nаlishlаr vа о'zbek Аdаbiyotshunosligi, estetik qarashlar Reja: 1XX аsr о'zbek аdаbiyotining о'zigа xos xususiyatlаri 2.Adabiy tanqidchilikda mustaqillik davri she'riyati tahlili. 3.Adabiyotshunoslikda janrlar tadqiqi. 4.Hayot haqiqati va zamondosh obrazini adabiyotshunoslikda o'rganilishi. XX asrning 90-yillari boshidan e'tiboran o'zbek xalqi o'z tarixining tamomila yangi bosqichiga kirdi. Va millat hayotining estetik ifodasi o'laroq istiqlol adabiyoti deb atalmish badiiy hodisa yuzaga keldi. Istiqlol davri o'zbek adabiyoti ko'p asrlik milliy adabiyotning mantiqiy davomi edi. Bu adabiyot milliy adabiyot taraqqiyotidagi shunchasi bir bosqich bo'lmay, qator belgilarga ega bo'lgan o'ziga xos badiiy-estetik fenomendir. Bugungi o'zbek adabiyoti millat ahlining ko'ngli, sezimlari va ruhiyatini tasvirlashga e'tibor qaratishi natijasida inson asosiy badiiy qadriyatga aylandi. Mustaqillik davri o'zbek adabiyoti chinakamiga xilma-xil adabiyot bo'ldi. Unda sinab ko'rish, ochilmagan yo'llardan yurish, hatto, xato qilish imkoniyati bor. Bu adabiyotga qanday yozish kerakligi to'g'risida ko'rsatma berilmaydi. Bu hol birovga o'xshamaydigan, o'zgalarni takrorlamaydigan o'ziga xos iste'dodlarning yuzaga kelishiga imkon yaratadi. Xilma-xil yo'nalishdagi asarlarning vujudga kelishi badiiy didi har xil bo'lgan o'quvchilarni paydo qiladi. Bu davr she'riyatida o'tkir gap aytish, dono fikr bildirish, nasihat qilish, aql o'rgatish emas, balki inson ruhining murakkab, ismsiz manzaralarini aks ettirishga e'tibor kuchaydi. Hissiyot qatlamlarini tadqiq qilish, odam ruhiyatidagi boy va rangin iqlimlarni poetik kashf etishga urinish kuchaydi. Milliy poeziyamiz tarixida birgina qatordan iborat butun boshli she'r hech qachon bo'lmagan. Anvar Obidjon, Tohir Qahhor, Faxriyor, Ulug'bek Hamdam shunday she'rlar yozishdi. Quvonarlisi shundaki, bunday she'rlar atama yasash yoki axborot berishga emas, balki muayyan ruhiy kayfiyatni ifodalashga, o'zgacha tuyg'u baxsh etishga xizmat qilgan: «Go'rlar qisir-tug'ishdan qolgan» (Faxriyor). Istiqlol davri she'riyatining qisqalikka intilishi shunchaki modaning ketidan quvish bo'lmay, chuqur ichki mantiqqa ega. Bu she'riyat o'quvchiga ishonch, uni badiiy so'zning iste'molchisigina emas, balki she'riy holatni tuyish, badiiy manzaralarni jonlantirish jarayonining ishtirokchisi martabasiga ko'tarishning natijasidir. Poeziyaning o'z asl manbasiga qaytganligi, ko'ngil rozlarini, ruhiy tovlanishlarni nozik ishoralar, nazokatli ifodalar orqali tasvirlashga o'tilganligi istiqlol davri o'zbek she'riyatiga xos asosiy xususiyatlardan bo'ldi deyish mumkin. Nasr mustaqillik davrida ham milliy adabiyotning salmoqli turi bo'lib qolaverdi. Keyingi o'n yillikda Sh.Xolmirzaev, O'.Hoshimov, O.Muxtor, T.Malik, Tog'ay Murod, Murod Muhammad Do'st, A.Dilmurod, X.Sultonov, N.Norqobilov, X.Do'stmuhammad, N.Eshonqulov, T.Rustamov, Luqmon Bo'rixon, A.Yo'ldoshev, Zulfiya Qurolboy qizi singari turli avlodga mansub ijodkorlar o'ziga xos yo'sinda qalam tebratib, milliy proza taraqqiyotiga hissa qo'shdilar. Ijodiy tajribalar qilish, kutilmagan tasvir yo'sinlarini qo'llash, badiiy ifodaning tutilmagan, yangi tamoyillaridan foydalanish o'zbek nasrining bu bosqichi uchun yetakchi xususiyatlar bo'ldi. Sh.Xolmirzaev «Olabo'ji», «Dinozavr» romanlari, «Bulut to'sgan oy», «Ozodlik», «Navro'z, navro'z» hikoyalarida, N.Norqobilov «Oqboyin», «Qoyalar ham yig'laydi» qissalari, «Oriyat», «Quvonchli kun» hikoyalari, Sh.Bo'taev «Sho'rodan ...