Tarjima turlari

Tarjima turlari Reja: 1. Tarjimaning janr va uslubiga ko'ra turlari. 2. Tarjimaning shaklga ko'ra turlari. 3. Badiiy tarjima turlari. Adabiyotshunoslik fanining hozirgi taraqqiyoti shuni ko'rsatadiki, hech bir halq adabiyotini boshqa adabiyotlardan ajratib olib, alohida o'rganish mumkin emas. Chunki jahon adabiyoti yagona organizm bo'lib, u katta-kichik turli milliy adabiyotlarning o'zaro ta'siri rivojidan tarkib topadi. Kishilar yer yuzining turli mintaqalarida yashab kelishlaridan qatiy nazar, yaratilgan ma'naviy boyliklarini o'zaro baham ko'rishga intilmoqdalar, bir-birlarining san'atidan, badiiy kashfiyotlaridan zavqlanib, qalban va ruhan yaqinlashib bormoqdalar. Qardosh halqlar adabiyoti va jahon progressiv adabiyoti namunalarining o'zbek tiliga tarjima qilinayotganligi tarjimashunosligimizning katta muvaffaqiyatlar bilan olg'a rivojlanayotganligidan dalolat beradi. Milliy madaniyatimizning jahon halqlari madaniyatlarining eng yaxshi an'analari bilan yaqinlashuviga, halqlar o'rtasidagi do'stlikning kuchayishiga va o'zbek kitobxonlarining jahon progressiv adabiyoti namunalaridan bahramand bo'lishiga xizmat qiladi. Badiiy tarjimaning mazmuni, xususiyati va asosiy shartlari. Bizningcha, ham to'g'ri va chiroyli tarjimagina mukammal va ideal san'at asari bo'la oladi. Bunday tarjima yaratishning o'zi esa chinakam san'atdir. Bunday san'at tarjimondan to'g'ri tarjima qilish doirasida chiroyli tarjima etishni va chiroyli tarjima etish doirasida to'g'ri tarjima qilish mahoratini egallashni talab etadi. Tarjima amaliyotida quyidagi xilma-xilliklar uchrab turadi. 1. Tarjimonlarning tajribasi, malakasi va e'tiqodi bir-biridan jiddiy farq qilishi natijasida kelib chiqadigan tafovutlar. 2. Tarjimonlarning tarjima qilish prinsiplarini har xil talqin etishlari tufayli kelib chiqadigan tafovutlar. 3. Tarjimonlarning uslubi muallif uslubiga ta'sir etishi natijasida tabiiy ro'y beradigan tafovutlar. Ana shu uchta sabab tufayli muayyan bir asarni masalan o'nta tarjimon o'z tiliga o'girsa, natijada bir-biridan farq qiladigan o'n xil tarjima hosil bo'ladi. Badiiy tarjimada muallif uslubini har bir tarjimon o'ziga xos uslub bilan tiklashga intilishi tarjimachilik amaliyotida yuz berayotgan ana shu tafovutlarga sabab bo'ladi. Agar tarjimada muallif uslubi to'g'ri berilmagan bo'lsa, bunday tarjimaning asl nusxaga mosligiga aslo ishonib bo'lmaydi. Unda tarjimon, beixtiyor muallifning o'rniga o'zini qo'ygan bo'ladi. Tarjimonning ikki tilni mukammal bilishi, turmush tajribasi, badiiy mahorati hamda yozuvchi uslubini to'la egallashi va buni tarjimada qayta tiklay olishi qanchalik zarur ekanligini yaqqol ko'rsatadi. «Uslub» tushunchasi tor manoda talqin qilinganda asarda tasvirlangan personajlar nutqining o'ziga xos uslubi tushuniladi. Har bir so'zning o'z uslubi borki, albatta imlo lug'atidan so'zlarga qarab, ularning uslub xususiyatlarini aniqlayman deyish behuda urinish bo'lar edi. So'zlarning uslub xususiyatlari badiiy matn ichida, so'zlarning birikishida ochiladi. Masalan: «o'lmoq» so'zi «dunyodan o'tmoq, oyoq cho'zmoq, ko'z yumdi, abadiy uyquga ketdi, joni uzildi, kuni bitdi, bandalikni bajo keltirdi, asfalasofilinga jo'nadi» kabi birikmalarning har birida o'ziga xos stilistik manoga ega. Bu stilistik variantlarning har birini o'z o'rnida ishlatishning katta amaliy ahamiyati bor, basharti ular noo'rin qo'llansa ...