Zahiriddin Muhammad Boburning Boburnoma asarining o'rganilishi

Tuzuvchilar: I.Xolmurodov B.Utemuratov Zahiriddin Muhammad Boburning «Boburnoma» asarinining o'rganilishi Reja: «Boburnoma» asari haqida. «Boburnoma» dastlab kaysi tilga tarjima kilingani haqida. «Boburnoma»ni Yevropaolimlari tomonidan o'rganilishi. «Boburnoma»ni sharq olimlari tomonidan o'rganilishi. «Boburnoma»ni rus olimlari tomonidan urganlishi. Zahiriddin Muhammad Bobur «Boburnoma» asari haqida. O'zbek klassik adabiyotining XV asr oxiri XVI asr boshlarida yashab ijod etgan atokli namoyondalardan Zahiriddin Muhammad Bobur uzining qarama-qarshiligi, murakkab va qisqa hayotida yangicha asarlar yaratgan bilsa-da, ularning xammasi bizgacha etib kelgan emas. Boburning shozirgacha ilm xazinasiga elib kushilgan asarlari-uncha tulik bo'lmagan bir devoni, islom dini asoslarini davom etuvchi «Mubayyin» nomli sheriy risolasi, «Volidiya» atalgan tasavvufga oid bir kitobchaning nazm bilan tarjimasi, Bobur ixtiro etgan «Xatti Boburiy» nomi bilan mashxur bo'lgan alfavit jadvali shamda kulingizdagi «Boburnoma» asaridan iboratdir. Boburdan kolgan ijodiy merosning eng muhim va eng yirigi o'rta Osiyo, Afgoniston, Hindiston va Eron xalqlari tarixi, geografiyasi, etnografiyasiga oid va kimmatli ma'lumotlarni o'z ichiga olgan va usha davr o'zbek klassik adabiyoti va adabiy tilining yorkin namunasi bo'lgan «Boburnoma» asaridir. Asarning asl nomi «Boburiya» bulsa-da, uni «Vokeanoma», «Tuzuki Boburiy» «Vokeoti Boburiy» deb atadilar, keyinchalik asar «Boburnoma» degan nom bilan mashxur bo'lib ketdi. «Boburnoma» dastlab kaysi tilga tarjima kilingani haqida Turkiyada amalga oshirilgan nashri ahamiyatga molikdir. Ushbu tarjimani yirik boburshunos professor Xikmat Boyir davati bilan o'zbek mumtoz adabiyotining bilimdonlaridan biri Rashid Raxmati Arat amalga oshirgan. «Boburnoma»ning 1948-1949 va 1960 yillardagi kirill alifbosiga asoslangan o'zbekcha nashrlarini tayyorlashda mazkur turkcha tarjimadan xam foydalanilgan. Bu asarning mavjud tulik teksti 1857 yilda turkolog N.I.Ilminskiy tomonidan Kozonda tipografiya yo'li bilan uzining turt betlik nashr printsplarini kursatgan ruscha so'z boshisi bosilgan. «Boburnoma»ni Yevropaolimlari tomonidan o'rganilishi. «Boburnoma» Yevropada dastlab 1705 yilda Vitsen tarjimasida golland tilida chop etilgan. Lekin sal oldinrok 1697 yili fransuz sharqshunosi Bartolame Erbalo Molenli «sharq kutubxonasi» komusidagi «Bobur yoki Bobar» nomli makolasida Alisher Navoiy va Zahiriddin Muhammad Bobur to'g'risida ilk bor ma'lumot bergan edi. 1980 yili parijda Mirzo Bobur tavallulining besh asrligiga bagishlab «Boburnoma»ning Bake-Grammon kalamiga mansub fransuzcha tarjimasi nashr etildi «Boburnoma»ni o'rganishga nemis olimlari sham shissa qo'shganlar. 1810 yili sharqshunos, sayyosh va olim yo'lius fon Klaprot tomonidan «Boburnoma»dagi Fargona vodiysi tasviri kismi nemis tiliga tarjima kilinib, «Osiyo adabiyoti, tarixi va tilshunosligi arxivi» kitobida Peterburgda chop ettiriladi. Amerikalik sharqshunos U.M.Tekstonning 1996 yilda Oksford universiteti nashriyotida chop etilgan «Boburnoma»ning yangi inglizcha tarjimasini aloshida zikr etish zarur. «Boburnoma»ning ingliz tilida ikkita tulik tarjimasi bulaturib, yangi tarjimaning amalga oshirilishini ilmiy jasorat, deb atash mumkin. Ushbu nashr avvalgi iglizcha tarjimalardagi xato va kamchiliklarni inobatga olgan shamda mukammal izoshlar bilan ...