Abulg'ozi Bahodirxon - Shajarayi-turk asaridagi etnonimlar

3-,,a'' guruh talabasi MAMATOVA OZODA ASLIDDIN QIZI MAVZU:Abulg'ozi Bahodirxonning Shajarayi turk asaridagi etnonimlar Reja 1.Abulg'ozi Bahodirxon hayoti haqida 2.Shajarayi turk asarining yaratilishi 3.Asardagi etnonimlar tavsifi 4.Qo'shimcha ma'lumot Abulg'ozi Bahodirxon oliy nasab va toj-u taxt sohibi bo'lgan.U Xorazmning mashhur xonlaridan Arab Muhammadning (XVI asr 2-yarmi-1623)o'g'li edi.U 1603-yil 23-avgustda dunyoga kelgan.6 yoshida onasi(Mehribonu)dan yetim qoladi.13-yoshida toj-taxt kurashi girdobida qoldi.Otasining ko'ziga mil tortilib vafot etgandan keyin Abulg'ozi Xiva hokimi bo'lib faoliyatini boshlaydi.Uning umrining ko'p yillari notinchlikda o'tadi.1664-yil Abulg'ozixon og'ir dardga chalinib 60-yoshida vafot etadi. Abug'ozi bahodirxon yirik adib va tarixchi olim sifatida ham ardoqlidir.Undan 2 yirik asar Shajarayi turk va Shajarayi tarokima asaridir.Adibning Shajarayi turk asarida faqat o'zbeklarning emas o'sha davrda yashagan qo'shni xalqlarning tarixi madaniyati,urf-odatlari haqida ma'lumot beradi.Asarning asosiy qismi 1663-64-yildayozilgan.Asarda Xorazmning XVI-XVII asrning birinchi yarmidagi tarixi bayon etilgan. MAVZU:Abulg'ozi Bahodirxonning Shajarayi turk asaridagi etnonimlar Asar qisqa muqaddima va 9 bobdan iborat. 1-bob:Odam Atodan to turklarning qadimgi xonlaridan Mo'g'ulxongacha kechgan hodisalar zikri 2-bob:Mo'g'ulxondan Chingizxongacha bo'lgan tarix 3-bob:Chingizxonning tug'ilganidan to vafotiga qadar bo'lgan tarix 4-bob:Chingizxonning 3-o'g'li Ugaday qoon davri 5-bob:Chingizxonning 2-o'g'li Chig'atoy davri zikri 6-bob:Chingizxonning kenja O'g'li Tuluxonning Eronda Podsholik qilgan davri zikri 7-bob:Chingizxonning to'ngich O'g'li Jo'jining avlodidan Dasti Qipchoqda podsholik qilganlar zikri 8-bob:Jo'jixonning 5-o'gli Shaybon avlodidanQrim,Qozoq va Movoraunnahrda podsholik qilganlar zikri 9-bob:Shaybon avlodidan Xorazm mamlakatida podsholik qilganlar zikri Asarda bir necha turk qabilalari o'zbek urug'lari haqida ma'lumot va ma'nolari keltirib o'tilgan.Ushbu asarda turk-mo'gul qabilalari haqida ma'lumotlar,o'zbeklar,sartlar,turkman uruglari(sariq,yovmut,qizil oyoq,ersari),o'zbek urug'laridan qarluq,uyg'ur,barlos,qo'ng'irot,mo'g'ul,mang'it,nayman,qatag'an,qipchoq,saroy,kenagas,qurama,qang'li kabi urug'lar uchraydi. Yuqorida qayd etilgan urug'lar haqida adib ma'lumotlar berib o'tgan. Qarluq-Mo'g'ulistonda berk tog'larning ichinda yurt qilib o'ltururlar.Ekin ekarlar =,mollari ham bo'lur erdi. Uyg'ur-ma'nosi yopishqur temak bo'lur.Yani sut uyidi uyigandan keyin ajralmas,ya'ni yopishdi.Qut tog'idan o'n soy oqib tushgan.Qadim uyg'ur eli o'sha soy orasinda o'tirur erdi. Mo'gul-asl manosi mo'ngul turur erdi.Avomning tili kelmaslikdan bora-bora mo'g'ul tedilar.Mungning ma'nosini barcha turk bilur,qayg'u ma'nosini turur.Ulning ma'nosi soda dil ya'ni qayg'uli soda temakdir. Qipchoq-Tan(Don) Itil(volga) va Yoyiq(Ural) bo'ylarinda o'ltirur erdi. Qiniqli-Turkman elinda o'ltirur erdi. Abulg'ozi BahodirxonningShajarayi turkasarida uchraydigan ayrim etnonimlarga to'xtalib o'tamiz. Qorluq-o'zbek xalqining etnik tarixida alohida o'rin egallaydi.Aytishlaricha O'g'uzxon Turonzamin tomon kelayotganda qish mavsumida qattiq sovuq bo'lib qor yog'gan,va qorda uning yarim lashkari qorda qolib ketgan,o'sha qolib ketilganlari Qorluqlar deb atalgan.Abulgozi Bahodirxon asarida shunday deydi:Turk elida elning nomini ko'targan ,unga shon-shuhrat keltirgan 5ta urug'(qang'li,qipchoq,xalaj,uyg'ur,qorluq)dan biri bo'lgan.Qarluqlar jangovar xalq bo'lgan. Qarluqlar chigil,tuxsi,yag'mo,yabg'u,tangut,arg'u,barlos kaltatoylar bilan birlashib turk-o'zbek qavmini tashkil etadi. O'zbek-azaldan o'troq yashagan,dehqonchilik bilan shug'ullangan xalq.O'zbek o'ziga bek xalq. Saroy-ushbu qabila Buxoro,Karmana,G'ijduvon,Kattaqo'rg'on,Samarqand,Jizzax,Qarshi Shahrisabz vohalarida yashagan. Qipchoq-o'zbek xalqining etnik tarixida katta ahamiyatga ega.Ushbu urug' Mirzo Ulug'bekning ...