Organik bog'lovchi moddalar va ular asosidagi yo'l qurilish materiallari

Organik bog'lovchi moddalar va ular asosidagi yo'l qurilish materiallari Reja: 1 Organik bog'lovchi moddalarning sinflanishi 2 Bitumli bog'lovchilarning asosiy xossalari 3. Qatronli bog'lovchilarning asosiy xossalari 4. Bitum va qatronlar asosida olinadigan yo'l qurilish materiallari 5 Organik bog'lovchi materiallarni tashish saqlash va texnika xavfsizligi 1 Organik bog'lovchi moddalarning sinflanishi Umumiy tushunchalar. Organik bog'lovchi moddalar deb yuqori molekula- li uglevodlarining kislorodli, azotli va oltingugurtli moddalar bilan birikishidan hosil bo'ladigan murakkab aralashmalarga aytiladi. Bunday bog'lovchi moddalar bir qator qulayliklarga ega yani: mineral materiallar bilan juda yaxshi birikadi (yopishadi); plastik, elastik va qovushqoqlik xususiyatiga ega; tashqi muhit ta'siriga chidamli; suv ta'sirida umuman erimaydi va x. k. Ular faqat benzol, benzin, kerosin, uayt-spirt, bazi mineral moylar va shunga o'xshash organik erituvchilarda eriydi. Organik bog'lovchilar qanday hom ashyolardan olinishiga qarab bitumli va qatronli guruhlarga bo'linadi. Ular yo'l va yo'lak qoplamalari, aero- dromlarining uchish qo'nish maydonlari betoni uchun bog'lovchi sifatida, shuningdek, tomlarga yopiladigan o'rama va gidroizolyatsiya materiallarni ishlab chiqarishda, beton, metall va yog'och yuzalarni tashqi muhitning zararli ta'siridan, zanglashdan saqlashda va h. k. lar keng qo'llaniladi. Shuningdek, organik bog'lovchi materiallar tirqish va yoriqlarni nam o'tkazmaydigan qilib berkitishda, turli hil surtma tarkiblar tayyorlashda, emulsiya va loklar olishda ham ishlatiladi. Bitumli organik bog'lovchilar tabiiy bitum, neftdan va slanetsdan oli- nadigan bitumlarga, bo'linadi. Tabiiy bitumlar qattiq, suyuq yoki yopishqoq, qora yoki jigarrang ko'ri- nishda bo'lib, tabiatda sof holda deyarli uchramaydi. Ular asosan neft konlari bor joylarda cho'kindi tog' jinslari va qumlarga shimilgan holda uchraydi. Tarkibida 20 foizgacha tabiiy bitum bo'lgan g'ovak tog' jinslari (ohaktoshlar, pemza, vulqon tufi loy, qum va h. k.lar) asfaltit deyiladi. Asfaltit tarkibi 25 % moy, 20 % smola va 55 % asfaltendan tashkil topgan bo'lib, uning zichligi 1,101,20 gsm3. Asfaltit jinslaridan bitum ajratib olinadi yoki ularni maydalab kukun shaklida ishlatiladi. Mayda yoki maydalangan tog' jinslarini issiq suv yoki organik erituv- chilar bilan ishlash natijasida tabiiy bitum olinadi. Tabiiy bitum qizdi- rilganda yumshaydi, sovutilganda esa qotadi, suvda parchalanmaydi, organik erituvchilarda oson eriydi. Tog' jinslari tarkibining 10 % dan ortig'ini tabiiy bitumlar tashkil etgandagina ishlab chiqarish iqtisodiy jihatdan samarali hisoblanadi. Tabiiy bitumlar elektrotexnikada zanglamaydigan qoplamalar, asfalt mastikalar, bitumli loklar va boshqa shu hildagi materiallar ishlab chiqarishda qo'llaniladi. Ular izolyatsiya qilinadigan inshootlar va yo'l qurilishi materiallariga yaxshi yopishadi. Neft bitumlari neft xom ashyosini qayta ishlash orqali olinadi va ular ishlab chiqarish usullariga qarab qoldiq, oksidlangan va kerking kabi hillarga bo'linadi. Qoldiq neft bitumlari uzluksiz ishlaydigan atmosfera-vakuumli qu- vursimon o'choqlarda neftni qayta ishlash natijasida, undan benzin, kerosin va moylar ajratib ...