Yo'l qurilishibop metall materiallari va buyumlar

Yo'l qurilishibop metall materiallari va buyumlar Reja: 1. Yo'l qurilishida ishlatiladigan metallarning sinflanishi 2. Qora va rangli metallarning xossalari 3. Metallar asosida olinadigan yo'l qurilishibop material-buyumlar 4. Metallarni payvandlash va kesishda texnika xavfsizligi 1. Yo'l qurilishida ishlatiladigan metallarning sinflanishi Umumiy tushunchalar. Metallar deb, oddiy sharoitda yuqori mustahkamlikka, plastiklikka, issiq va elektr o'tkazuvchanlikka ega bo'lgan materiallarga aytiladi. Metallar xalq xo'jaligining turli sohalarida, shuningdek, yo'l qurilishda ham keng ko'lamda ishlatiladi. Jumladan, binolarining karkaslarini, ko'priklarning ravoqli konstruksiyalarini barpo etishda po'lat porkatlardan, temirbeton yo'l konstruksiyalarida po'lat armaturalardan foydalaniladi. Shuningdek, tom yopma tunukalar, po'lat va cho'yandan yasaladigan quvurlar, panjaralar, suv oqova va boshqa konstruksiyalar uchun keng qo'llaniladi. Qurilish materiallari ichida rangli metallar va ularning aralashmasidan olinayotgan materiallar alohida o'rin tutadi. Jumladan, alyumin, mis, rux, qo'rg'oshin va ular asosida olinadigan boshqa rangli metall buyumlarning qurilishda salmog'i kattadir. Metallar yuqori mustahkamlikka egaligi, bosim ostida plastik ishlov berishga qulayligi va boshqa bir qator xususiyatlariga ko'ra bebaho qurilish materiali hisoblanadi. Shu bilan bir qatorda metallarning kamchiliklari ham bor: nihoyatda zich, turli gazlar va nam ta'sir qilganda kuchli zanglaydi, yuqori harorat ta'sirida o'z shaklini o'zgartiradi, tannarxi ancha qimmat hisoblanadi. Metallar ikki asosiy guruhga yani, qora va rangli metallarga bo'li- nadi (GOST 23118-78). Qora metallar temirning uglerod bilan qotishmasidan iboratdir. Bundan tashqari, ularning tarkibida malum miqdorda boshqa kimyoviy elementlar (kremniy, marganets, oltingugurt, fosfor) ham bo'ladi. Qora metallarga xos bo'lgan xususiyatlar berish uchun ularning tarkibiga legir- lovchi qo'shilmalar (nikel, xrom, mis va sh. k lar) kiritiladi. Tarkibidagi uglerod miqdoriga qarab qora metallar cho'yanlar va po'latlarga bo'linadi. Cho'yan tarkibida 26,67 % uglerod bo'lgan temir-uglerodli qotishmadir. Vazifasiga qarab cho'yanlar quyiluvchan, qayta ishlanadigan va maxsus cho'- yanlarga bo'linadi. Quyiluvchan cho'yanlar turli qurilish detallarini quyish usulida tayyorlashda ishlatiladi. Qayta ishlanadigan cho'yanlardan po'lat ishlab chiqarish uchun, maxsus cho'yanlardan esa po'lat va maxsus ishlarga mo'ljallangan cho'yan quymalarni ishlab chiqarishda qo'shimcha sifatida foydalanadi. Cho'yan tarkibida marganets, kremniy, fosfor, shuningdek, legirlovchi qo'shilmalar-nikel, xrom, magniy va boshqalar bo'lishi tufayli cho'yan yuqori mexanik xossalarga egadir. Cho'yan olovbardosh hamda zanglashga chidamli bo'ladi. Nikel, xrom, magniy va boshqa elementlar qo'shilgan cho'yanlar ligerlangan cho'yanlar deb ataladi. Yuqori mustahkam cho'yanlar suyuq cho'yanli Si, Sa va boshqa qo'shilmalar bilan modifikatsiyalab olinadi. Po'lat tarkibida uglerod miqdori 0,022 % gacha bo'lgan temir bilan uglerodning bog'lanuvchi qotishmasidir. Ishlab chiqarish usuliga qarab, po'latlar marten, konvertor va elektr po'latlarga bo'linadi. Qotishma tarkibiga kiradigan kimiyoviy elementlar tarkibi bo'yicha uglerodli va legirlangan hillarga bo'linadi. Uglerodli po'latlar temir bilan uglerod va marganets, kremniy, oltingugurt va fosfor aralashmalari qotishmalardan iborat. Turli usullarda olingan uglerodli po'latning qotishiga ...