Gallaktikalarning ochilishi va unda yulduzlarning taqsimlanishi.Yulduzlarning sharsimon va sochma to'dalari

Gallaktikalarning ochilishi. Yulduzlarning sharsimon va sochma to'dalari. Gallaktikada yulduzlarning taqsimlanishi Reja: Gallaktikalarning ochilishi. Bizning gallaktika. Yulduzlarning sharsimon va sochma to'dalari. Yulduzlararo chang va gaz. Gallaktikada yulduzlarning taqsimlanishi Gallaktikalarning ochilishi. Bizning galaktika. XX asrning boshlariga qadar Koinot, bizning yagona yulduzlar sistemamiz - Gallaktikamiz bilan chegaralangan degan fikr hukmronlik qilardi. Keyinchalik olimlar, gallaktikamizdan tashqarida yana ko'p yirik yulduz sistemalari mavjud degan fikrga keldilar. Osmonda ko'rinadigan hamma yulduzlar birgalikda alohida yulduz sistemasini - Galaktikani tashkil etishi uzil-kesil isbotlandi. Masalan, ingliz olimi Vilyam Gershel (1738-1822) birinchi bo'lib, osmonning turli sohalaridan tanlangan bir xil kichik uchastkalaridagi yulduzlarni sanash orqali yulduzlar olamining tuzilishi haqidagi masalani hal qilishda to'g'ri yo'lni ko'rsatdi.Uzoqdagi bunmday yulduz sistemasi tumanlik shaklida bo'lishini anglagan astronomlar, birinchi navbatda, ularni osmonning turli tomonlaridan joy olgan tumanliklarda izladilar. XX asrning 20-yillarida amerikalik astonom E.Xabbl teleskop yordamida Androme'da tumanligini kuzatib, unda ba'zi yuduzlarni, jumladan, Sefeidning aniq tasvirini ko'rdi. U sefeidning davri asosida tumanlikkacha masofani aniqladi. Bu masofa shu qadar katta chiqdiki, bundan olim, ushbu tumanlik Bizning Gallaktikamizga hech daxli bo'lmagan alohida mustaqil yulduzlar sistemasi - gallaktikaligini darrov fahmladi. Endi, Quyoshimizni bir yulduz sifatida o'z ichiga olgan, o'zimizning yulduz sistemamiz - Gallaktikamiz ustida to'xtalaylik. Butun osmonni belbog' kabi o'raydigan yorug' tasma Somon yo'lidagi yulduzlar bizning yulduz sistemamiz, Galaktikamizning asosiy qismini tashkil etadi. 52-rasm. Somon yo'lining ko'rinishi Butun osmonni belbog' kabi o'raydigan yorug' tasma Somon yo'lidagi yulduzlar bizning yulduz sistemamiz, Galaktikamizning asosiy qismini tashkil etishi, asta-sekin aniqlanib borildi. Somon yo'li bizga osmonning katta aylanasi bo'ylab joylashgandek ko'ringanidan, biz osmonning katta aylanasi bo'ylab joylashgandek ko'ringanidan, biz uning galaktik tekislik deb ataladigan tekisligiga bo'ylab eng uzoqlarga cho'zilgandir. Perpendikulyar yo'nalishda yulduzlarning zichligi tez kamayadi, binobarin, bu yo'nalishda Galaktika uncha uzoqqa cho'zilmaydi. Somon yo'lining kuzatiladigan strukturasini (56-rasm) qisman xira yulduzlar haqiqiy joylashishlariga ko'ra hosil qilsa, qisman Somon yo'lining ba'zi joylarida bu yulduzlarni tusib turgan kosmik chang bulutlari hosil bo'ladi. Bunday ajralish tuyo'lma hol bo'lib, u Somon yo'lining eng ravshan joylarining qismlarini, jumladan, Aqrab va Qavs turkumlariga tegishli qismlarni to'sib turuvchi kosmik changlar to'dasi tufayli shunday ko'rinadi (57-rasm). 53-rasm. Somon yo'lining Qavs yulduz turkumi qismining ko'rinishi Ba'zan, Somon yo'li - bizning Galaktikamiz, deb xato aytiladi. Somon yo'li - osmonda bizga ko'rinadigan va yulduzlardan tashkil topgan yorug' halqa bo'lib, bizning Galaktikamiz esa yulduzlarning gigant orolidir. To'g'ri, uning ko'pchilik yulduzlari Somon yo'li bo'ylab joylashgan, biroq u faqat shular bilangina cheklanmaydi. Galaktikamizga hamma yulduz turkumlaridagi yulduzlar kiradi. Osmonda 21-yulduz kattaligigacha bo'lgan barcha yulduzlarning soni hisoblab chiqilgan, u 2·109 ni tashkil etadi, biroq bu bizning yulduz sistemamiz - ...