Kosmik tezliklar. Sun'iy kosmik jismlar harakati

Kosmik tezliklar. sun'iy kosmik jismlar harakati Reja : Ikki va uch jism masalalari. Neptunning kashf etilishi. Kutarilish va pasayishlari. Yer shakli va o'lchamlari. Yerning o'z uki atrofida aylanishi. Kupchilik xollarda sayyoralarni Kuyosh atrfida harakatlanishida ularni Kuyosh bilan tortishishini hisobga olib, sayyoralarni bir-biri bilan tortishishini hisobga olinmaydi. Shuning uchun butun olam tortishishi qonunidan nazariy yul bilan Kepler qonunlari olindi (Sayyoralar-ni harakatiga doir). Kuzatishlar kursatadiki, sayyoralar ancha murakkabtraektoriya buylab xara-katlanadi. Kuyoshning massasi xamma sayyora-larning birgalikdagi olingan massasidan taxminan 750 marta katta. Shuning uchun sayyoralar bir-biri bilan tortishish kuchiga nisbatan Kuyosh bilan tortishish kuchi ko'p marotaba ortik bo'ladi. Sayyorani Kuyosh va boshqa bir sayyora tortishish kuchi tta'siridagi traektoryasini aniqlash masalasi, uchjism masalasi deyiladi. S - Kuyosh R1 - biz kizikayotgan sayyora R1 - ikkinchi sayyora M, m1 , m2 - Kuyosh va sayyoralar massalari r1r2 -Kuyosh va sayyoralar orasidagi masofa r3 - Sayyoralar orasidagi masofa. R1 - sayyora ikkita tezlanish oladi : Kuyoshdan sayyoradan , Kuyosh xam 2 la sayyoradan va tezlanishlarni oladi. yuqoridagilardan xulosa qilib aytish mumkinki, R1 sayyora Kuyosh tomon yunalgan tezlanishni oladi. Bundan tashqari R1 sayyora g1 va g1 tezlanishlarni yig'indisi bo'lgan g4 tezlanishni xam oladi. Rasmdan kurinadiki, natijalovchi tezlanish g4 R1 sayyora tomonga yunalmagandir. Venera sayyorasining massasi Venera va Oy harakati asosida aniqlangan. 1871 yili Vilyam Gershel yulduzli osmonni teleskop bilan kuzatib yangi sayyorani topdi. Bu sayyora Neptun deb ataladi. Bu sayyora Kuyoshdan Saturgacha bo'lgan masofadan 2 marta uzoqda joylashgan. Neptunni 1871 yilgacha xam astronomlar kuzatishgan, lekin uni yulduz deb hisoblashgan. XIX asrning 40-yillariga kelib aniq kuzatishlar Uranning o'zi yurishi kerak bo'lgan yuldan sezilarli darajada chetlayot-ganligini kursatdi. Uranga xam kashf etilmagani jismning tortishish kuchi ta'sir kursatmokda, degan farazni Levere (Fransiyada) va Adams (Angliyada) o'rtaga tashladilar. Ular deyarli bir vaqtda uzining tortishishi bilan bunday chetga chiqishlarni vujudga keltirayotgan nomalum jismning Urandan keyin kaerda bo'lishini hisoblab chikdilar. Ular nomalum sayyorani orbitasini, uning massasini hisoblab chikib, bu sayyoraning shu vaqtda osmonning kaerda bo'lishini boshqa jism tortishishi tufayli sayyoraning malum nuqtasida va markazida vujudga kela-digan tezlanishlar farqi kutarilish tezlanishi deyiladi. Misol tarikasida Yer-Oy sistemasini kuraylik. Yer markazidagi massaning malum bir elementi Oyga, Yerning Oy tomonidagi xuddi shunday elementining tortilishiga karaganda kuch-sizrok va qarama-qarshi tomonidagiga karaganda kuchlirok tortiladi. Natijada Yer (birinchi navbatda Yerning suv kobigi) Yerni Oy bilan tutashtiruvchi chiziq buylab chuziladi. Yer-Oy chizigidagi nuqtalarda suvning satxi eng baland bo'lib, u yerda kutarilishlar yuz beradi. Tekis-ligi Yer-Oy chizigi yo'nalishiga perpendikulyar va Yer markazidan utadigan aylana bo'yicha suvning satxi eng past bo'lib, u yerda pasayish ...