Nurlanish qonunlari

Nurlanish qonunlari. Reja : 1. Spektral tahlil. 2. Spektral chiziqlar siljishi. 3. Yulduz harakatining aniqlash usullari. hozirga zamon astrofizikasining katta bir bo'limi yoritgichlardan keladigan elektromagnit nurlanish spektrini o'rganishga asoslangan. Nur-lanish to'lqin uzunliklari odatda angstremlar (0A= 10-8 sm) yoki millimikronlar (m = 10-7 cm) bilan ulchanadi. Kuzga kurinadigan nurlarning to'lqin uzunligi taxminan 3900A0 (kurinadigan spektrning binafsha chegarasi ) dan 7600A ( kizil chegara) chagadir. Bunda spektrning barcha rangdagi nurlari:binafsha (3900- 4500A), kuk (4500-4800A) havo rang ( 4800- 5100A ), yashil ( 5100-5700A), sarik ( 5700-58500A), zargaldok (5850-6200A) va kizil ( 6200- 7600A) nurlar joylashgan. Bu nur-lanish Yer atmosferasining nisbatan yaxshi ( ko'p yutilmasdan) utganligi sababli, u astranomiyada katta ahamiyatga ega va eng yaxshi urganilgan. Xar qanday kizigan jism elektromagnit to'lqinlar ( issiqlik to'lqinlari) tarkatadi. Kelvin shkalasida hisoblaganimizda , 100A dan pastrok haroratlarda bo'lgan jismlar asosan infrakizil nurlar tarkatadi. Jismning xaro-ratini oshirib borganimiz sari , u tarkatgan umumiy energiya miqdori ortib boradi va sekin asta jism tobora qisqarok ( kizil , kurinadigan nurlar, ultrabinafsha va rentgen nur-lari tartibida) to'lqin uzunliklaridagi nurlar tar-katadi. Masalan, 200K da kizil nurlar intensiv bulsa, 600K sarik- yashil , 100K-200K larda kuk va binafsha nurlar intensivrok bo'ladi. Umu-miy holda spektrning konkret ko'rinishi fakat haroratgagina bog'liq bulmay, kisman jismning ximiyaviy tarkibiga va fizikaviy holatiga bog'liq bo'ladi. Nurlanish qonunlari xususiy bir holda - nurlanuvchi jism absolyut kora jism bo'lgan holda ayniqsa sodda ko'rinishga ega bo'ladi. Termo-dinamik muvozanatda bo'lgan jismga absolyut kora jism deyiladi. tashqi muhitdan termoizolyatsiya-langan jism uning ichidagi temperatura xamma joyida bir tekis taksimlangandan keyin, issik-lik muvozanat holatida ( termodinamik muvozanat holatida) bo'ladi. Ideal issiqlik izolyatorlari yuk. Shuning uchun bunday sharoit xech kaerda bul-maydi. Ammo yulduzlarda va Kuyoshda termodi-namik yauvozanat holatga yaqin holat mavjud deb hisoblash mumkin. Chunki ularning ichki kismi tashqaridan katta tinikmas qatlam - atmosfera bilan uralgan. Bu jismlar issiqlik energiyasini yukota olmaydi, o'z nurlanishini tula yutadi desak, ularni absolyut kora jism deb hisoblash mumkin va bu jismlarning temperaturasini abso-lyut kora jism nurlanish qonunlaridan topish mumkin bo'ladi. Absolyut kora jism nurlanishi Plank formulasi yordamida kuyidagicha ifodalanadi: yoki Nurlanuvchi absolyut kora jism 1 sm2 yuzidan atroflama sochilgan, to'lqin uzunligi va + d orasida joylashgan yorug'lik oqimi Ye d ga teng bo'lganda Ye bu jismning nurlanish qobiliyatini ifodalaydi. Shunga ko'ra uning birligi erg sm2 sek. Turli haroratlardagi absolyut kora jismning nurlanish qobiliyati max = 0,290 sm ergT to'lqin uzunligiga to'g'ri keluvchi sezilarli maksimumga ega. Bu formulaga energiya maksimumining siljish qonuni yoki Vin qonuni deyilib, undan harorat ortishi bilan jismning ...