Osmon sferasi koordinatalarining sistemalari

Osmon sferasi koordinatalarining sistemalari. Nuqtalarning va yoritgichlarni osmon sferasidagi o'rni sferik koordinatalar orqali topiladi. Asosan to'rt xil koordinatalar sistemalaridan keng foydalaniladi. Bu koordinatalarning har birida yoritgichning osmon sferasidagi o'rni ikkita koordinatalar bilan aniqlanadi, birinchi koordinata osmon sferasidagi yoritgichni biror asosiy tekislikdan burchak uzoqligini aniqlasa, ikkinchi koordinata esa asosiy tekislik yoyi bo'ylab biror asosiy nuqtadan boshlab o'lchanuvchi burchakdir. Gorizontal koordinatalar sistemalari. Bu koordinatalar sistemasida asosiy tekislik sifatida matematik gorizont, asosiy nuqta sifatida janubiy S nuqta olingan. yoritgichning balandligi h (rasm 4), matematik gorizont tekisligidan boshlab yoritgichning vertikali bo'ylab yoritgichgacha o'lchanadi. Yoritgichlar balandligi Z tomon 0 0dan 90 0- gacha o'zgarsa, Z I tomon 0 0 dan -90 0-gacha o'zgaradi. Azimut A janubiy S nuqtadan boshlab yoritgich vertikaligacha soat strelkasi yo'nalishi bo'yicha o'lchanadi. Azimut 00 dan 3600 gacha o'zgaradi. Rasm 4. Gorizontal koordinatalar sistemasi (A,h). Ba'zi hollarda yoritgichning balandligi o'rniga, uning zenit masofasi Z olinadi. Rasmdan ko'rinib turibdi, ki Z+h=900. h (yoki Z) va A azimutning qiymati kuzatish joyining geografik kengligiga va kuzatish vaqtiga bog'lik bo'ladi. Ekvatorial koordinatalarning birinchi sistemasi ( va t). Ekvatorial koordinatalar sistemasida asosiy tekslik sifatida olam ekvatori tekisligi, asosiy nuqta sifatida esa Q ( birinchi sistemada ), bahorgi tengkunlik nuqta (ikkinchi sistemada ) olinadi. Yoritgichning og'ishi olam ekvatori tekisligidan boshlab, shimoliy qutb yoritgich va janubiy qutb nuqtalarni tutashtiruvchi yarim aylana, ya'ni yoritgichni og'ish aylanasi bo'yicha yoritgichgacha o'lchanadi. Ikkinchi t-soat koordinatasi esa yuqori Q nuqtadan boshlab yoritgichni og'ish aylanasigacha o'lchanadi (rasm 5). Rasm 5. Ekvatorial koordinatalarning sistemasi. Ko'p hollarda - og'ish koordinatasi o'rniga yoritgichning qutbdan uzoqligi R olinadi. Rasmdan ko'rinib turibdi, ki R+b=900. Yoritgichlarning og'ishi shimoliy qutb tomon 00 dan 900 gacha, janubiy qutb tomon esa 00 dan -900 gacha o'zgarsa, t soat burchak soat strelkasi aylanishi yo'nalishi bo'ylab 00 dan 3600 gacha o'zgaradi. Ekvatorial koordinatalarning ikkinchi sistemasi ( va ). Bu koordinatalar sistemasida, birinchi koordinatalar sistemasidagi t - soat koordinatasi o'rniga - to'g'ri chiqish koordinatasi olinadi. - to'g'ri chiqish koordinatasi bahorgi tengkunlik nuqtadan boshlab soat strelkasi yo'nalishiga teskari yo'nalishda yoritgichning og'ish aylanasigacha o'lchanadi va 00 dan 3600 gacha o'zgaradi. Yoritgichlarning t - koordinatasining qiymati o'zgaruvchan bo'lsa koordinatasi berilgan yoritgich uchun o'zgarmasdir, chunki nuqta osmon sferasining sutkali harakatiga qatnashadi. Odatda t va qiymati vaqt birliklarida beriladi. 24h = 3600 ekanligini nazarga tutib 1h = 150; 1m = 15; 1s = 15; 10 = 4m ekanligini topamiz. Bunda h - soat, m - minut, s - sekund belgisidir. Ekliptik koordinatalar sistemasi ( va ). Astronomik kenglik ekliptika tekisligidan boshlab, yoritgich ...