Quyosh sistemasi jismlarining o'lchamlarini aniqlash

Quyosh sistemasi jismlarining o'lchamlarini aniqlash. Oyning harakati va fazalari. Quyosh va Oy tutilishlari. Reja: Quyosh sistemasi jismlarining o'lchamlarini aniqlash. Oyning harakati va fazalari. Quyosh va Oy tutilishlari. Quyosh sistemasi a'zolari, jumladan Yerning shakli va o'lchami to'g'risidagi aniq javobni graduslab o'lchash, ya'ni Yer sirtining turli joylaridagi 1º ga teng bo'lgan yoylar uzunligini kilometrlar hisobida o'lchash natijasida topish mumkin. Bu usulni bizning eramizdan ilgari II asrda Misrda yashagan grek olimi Eratosfen qo'llagan. Endi bu usul geodeziyada - Yerning shakli haqidagi va Yer sirtida uning egriligini hisobga olib o'lchashlar haqidagi fanda katta aniqlik bilan qo'llanilmoqda. Keler qonunlarining kashf etilishi, quyosh sistemasiga aloqador barcha osmon jismlarning harakatlariga oid qonunlarning ochilishiga imkon yaatib, planetalar harakatlarini boshqaruvchi kuchning aniqlanishiga olib keldi. Ana shunday qonunlardan biri - Nyuton tomonidan 1687-yilda kashf etilgan butun olam tortishish qonunidir. Oyning harakati va fazalari. Yer o'z o'qi atrofida qaysi tomonga qarab aylansa, Oy ham Yer atrofida shu tomonga qarab aylanadi. Biz, Oyning yulduzlarga nisbatan osmonning aylanishiga qarama-qarshi yo'nalishidagi ko'rinma siljishi Oyning Yer atrofidagi harakati aksidan iborat ekanini bilamiz. Har sutkada Oy yulduzlarga nisbatan sharqka tomon taxminan 13o ga siljib 27,3 sutkadan so'ng u, osmonda to'la aylana chizib, yana o'sha yulduzlar yoniga qaytadi. Yerdan qaraganda oyning turli shakllarda (yangioy, yarimoy, to'linoy) ko'rinishi uning fazalari deyiladi. Oyning Yer atrofida yulduzlarga nisbatan (inersial sanoq sistemasida) aylanish davri yulduz yoki siderik (lotincha sidus - yulduz so'zidan) oy deyiladi. Yulduz oyi 27,3 sutkaga teng. Oyning ko'rinma harakati uning shakli - fazalarining almashishi uzluksiz o'zgarib borishi bilan birga o'tadi. Bu, quyosh tomonidan yoritilib turadigan Oyning Quyosh va Yerga nisbatan turli vaziyatda bo'lishidan kelib chiqadi. Oy fazalarining almashishini tushuntiruvchi sxemada ko'rsatilgan. Oy bizga ingichka o'roq shaklida ko'ringanda Oy diskining qolgan qismi ham bir oz nur sochib turadi. Bu kulrang yorug'lik hodisasi bo'lib, Oyning tungi tomonini Yerdan qaytgan Quyosh nurlari bilan yoritishi oqibatidir. Oyning ikkita ketma-ket va bir xil fazalari orasida o'tgan vaqtga sinodik (grekcha synodos - birlashish so'zidan) oy deyiladi; bu Oyning Yer atrofida Quyoshga nisbatan aylanish davri bo'lib, kuzatishlarga muvofiq, u 29, 5 sutkaga teng. Shunday qilib, sinodik oy siderik oydan uzun ekan. Buni oyning bir xil fazalari uchun Yer va Quyoshga nisbatan bir xil vaziyatlarda sodir bo'lishini bilgach, osongina tushunish mumkin. Yer T va Oy L ning o'zaro vaziyatlari yangi oy payti uchun ko'rsatilgan. Oy L Yer atrofida to'la aylanib chiqib, 27,3 sutkada so'ng yulduzlarga nisbatan o'zining oldingi vaziyatiga qaytadi. Shu vaqt ichida Yer T bilan birga Quyoshga nisbatan o'z orbitasi bo'ylab deyarli 27o ga teng ...