Quyosh sistemasidagi katta sayyoralarni o'rganish

O'zbekiston RespublikaSI OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA FAKULTETI ASTRONOMIYA YO'NALISHI ASTROFIZIKA KAFEDRASI Quyosh sistemasidagi katta sayyoralarni o'rganish Malakaviy bitiruv ishi Bajaruvchi: Toshtemirov Shoyim Ilmiy rahbar: dots.A.A.Yusupov Malakaviy bitiruv ishi Astrofizika kafedrasida bajarildi. Kafedraning 2012 yil 24 maydagi majlisida muhokama qilindi va himoyaga tavsiya etiladi (bayonnoma № 13). Kafedra mudiri: dots.T.A.Alimov Malakaviy bitiruv ishi YaDAKning 2012 yil dagi majlisida himoya qilindi va ball bilan baholandi (bayonnoma № ). YaDAK raisi: A'zolari: Samarqand - 2012 Mundarija. Kirish ……3 Bob. Nazariy qism. Umumiy Quyosh sistemasidagi sayyoralar. §. Merkuriy va uning tuzilishi4 §. Venera va uning tuzilishi7 §. Yer va Marslarning tuzilishi. Ularning o'xshash jihatlari…….11 Bob. Amaliy qism. §. Yupiter va uning tuzilishi29 §. Saturn va uning tuzilishi38 §. Uran va uning tuzilishi42 §. Neptun va uning tuzilishi44 §. Katta sayyoralarning o'rganish muammolar……48 Xulosa49 Adabiyotlar51 Kirish. Hozirgi paytda fanlar ichida astronomiyaga olimlar tomonidan yanada qiziqish paydo bo'lgan. Buning sababi birgina yangi astrofizik usul yaordamida koinotni, Quyosh sistemasidagi sayyoralarni, gallaktikalarni, yulduzlarni, kvazar, gravitatsion linzalar, blazarlarni yanada chuqurroq va keng mashtabda o'rganishdir. Ayniqsa qisqa to'lqinli diapazonda osmon jismlarini o'raganish muhum ahamyatga molik tatqiqotlardan hisoblanadi. Bu esa o'z navbatida, atom yadro va plazma diometriga tegishli yangi ma'lumotlarni qo'lga kiritishga imkon berib, mazkur sohalar bo'yicha ishlayotgan ko'pchillik fiziklarning, astronomlarning va matematiklarning diqqatini o'ziga qaratdi. Oxirgi 20 yil ichida kosmik apparatlar yordamida Quyoshni tekshirishlar, uning atmosfera qatlamlarini ayniqsa, Yer atmosferasidagi radiotsion holatni belgilaydigan va Quyosh shamoli deb ataladigan plazma oqimini o'z ichiga oladigan gidrosferaning tuzilishi va dinamikasi bo'yicha bajarilgan ishlar muhim natijalar berdi. Afromatik apporatlar yordamida sayyoralar va quyosh sistemasining boshqa mayda jismlar tabiatini tekshirishlar yangi va muhim bilimlar keltiradi. Sayyoralar sirtidan nihoyatda yuqori darajada energiya ajralishga ega tasavvurlar oldi va o'rganildi, hamda, avtomatik appatlar yordamida fizik va kimyoviy o'lchashlar bajarildi. Sayyoralar sirtiga avtomatik stsnsiyalar qo'ndirildi va ular yordamida sirtining fizik-kimyoviy tarkibi va tuzilishi o'rganildi. Sayyoralar atrofidagi ko'plab halqalar va yo'ldoshlar kashf etildi. Shunday qilib xulosa qilib aytish mumkinki astranomiya fanida erishilgan yutuqlar ko'p. lekin shu bilan birgalikda hali ko'p masalar yechimini topgani yo'q. sizlarni diqqatingizni keltirilgan bitiruv ishida Quyosh sistemasidagi ayniqsa katta sayyoralarni o'rganishda ayrim muammolarga etibot qaratilgan. Ayniqsa bu sayyoralarni fizik, fizik-kimyoviy xaraktristikalari, ulardagi hali ham aniq bo'lmagan, jarayonlarga xususiyatlarga etibor berilgan. Nafaqat sayyoralar, balki, ularning tabbiy yo'ldoshlarini, ularning parameterlariga va fizikaviy jarayonlarning kechishiga etibor berilgan. Shu nuqtai nazardan bu bitiruv ishi oldiga qo'yilgan vazifalar aktial va muhim deb hisoblaymiz. 1-§. Merkuriy va uning ...