Quyosh va quyosh tizimi fizikasi

Kuyosh va Kuyosh tizimi fizikasi. Reja : Kuyosh to'g'risida umumiy ma'lumotlar. Kuyosh spektri va kimyoviy tarkibi. Kuyoshning ichki tuzilishm va atmosferasi. Fotosferaning faol elementlari. Xromosfera. Kuyosh faolligining davriy o'zgarishi. Kuyosh- Yer bog'liqligi. 1. Kuyosh bepoyon koinotdagi yulduzlarning Yerga eng yaqini bo'lib, u Kuyosh bilan sistema-sining markaziy jismi va bu sistemada yorug'lik, issiqlik va hayot manbaidir. Kuyoshning radiusi 69600 km, xajmi 1,41 1033 sm3 , o'rtacha massasi 1,99 1033 g va xamma sayyoralarning jami massasidan 750 marta katta. o'rtacha zichligi = 1,41 g sm3. Kuyosh sirtida ogirlik kuchi tezlanishi Yerdagidan 7 marta katta. Kuyosh nurlanishining kuzatish mumkin bo'lgan tashqi katlamlariga Kuyosh atmosferasi deyiladi. Kuyosh atmosferasidagi haroratning o'zgarishiga karab, u shartli ravishda 3 kismga bulinadi: 1) kuzni kamashtiradigan yorug'lik fotosferani (yorug'lik sferasi) Kuyosh gardishi qilib kuzatamiz. Fotosferaning yuqori kismida harorat Kuyosh uchun eng minimal qiymat - 4300- 4600 K ga teng. 2) fotosferani tashkil etgan modda plazma holatida.Fakat fotosferada H neytral holatda xam uchraydi. boshqa elementlar tula ionlashgan bo'ladi. 3) fotosfera kuchli teleskoplpr bilan kuzatilganda, u bir tekis yorug bulmay, ko'p sondagi koramtir oraliklar bilan ajratilgan. Uzunligi 100 km bo'lgan ok donalar xam kuzatiladi. Guruch donalariga o'xshash bu donachalar- granulalar deyiladi. Ularning o'rtacha umri 5 minut bo'lib, ularni birini urnini ikkinchisi egallab turadi. 2. Kuyosh spektori va kimyoviy tarkibi. Nurlanishning kurinadigan kismida Kuyosh spektori juda ko'p sondagi kora yutilish chiziqlari bilan kesilgan tutash spektordir. Bu kora chiziqlar birinchi bo'lib, avstraliyalik olim Fraungofer 1814 yilda urgangan edi. Shunga ko'ra ularn Fraungofer chiziqlari deb aytiladi. hozirgi vaqtda Kuyosh spektorida = 300 A0 dan = 2500 A0 gacha bo'lgan 30 00 ga yaqin kora yutilish chiziqlari malum. Bu chiziqlarni vujudga kelishi kuyidagicha tushuntiriladi. Kuyosh atmosferasining yuqori katlamlaridagi gazlar uzluksiz spektorning bazi sohalarida nurlanishni yutib koladi. Yutilgan energiya hisobiga atom fotoelektrik kuzgatiladi va sponton nur sochish xususiyatiga ega bo'lib koladi. Ichki katlamlardan (pastdan) kelayotgan energiya turli tomonga, shu jumladan orka tomonga xam sochiladi. Natijada spektorning berilgan Fraungofer chiziqlari joylashgan kismi atrofidagi tutash spektorga nisbatan koramtir bo'lib kurinadi. Kuyoshda Mendeleev jadvalidagi 70 ga yaqin element bor. H - 70 % He - 29 % kolgan elementlar - 1 % 3. Kuyoshning ichki tuzilishi. Kuyoshning ichki tuzilishini va uning energiya manbalari nazariy jihatdan turli-tuman modellar yasash usuli bilan urganiladi. Kuyoshning yarim radiusiga teng chuqur-likdagi katlamlarning xususiyatlari (para-metrlari) kuyidagicha bo'ladi : chuqurlikda bosim bo'ladi bo'ladi P =6,6 1014 dinasm2 ; R - Kuyosh radiusi, . . Gaz holati tenglamasini kullab, chuqurlikda. Kuyosh temperaturasi 3 106 gradus atrofida ekanligi topildi. ...