Sferik va amaliy astronomiyaning koordinatalar tizimlari

Sferik va amaliy astronomiyaning koordinatalar tizimlari. Reja: Yoritgichlarning chiqishi va borishi. quyoshning sutkalik va yillik kurinma harakatlari. Ekvatorial koordinatal sistemasi. Takvim tuzish. vaqtning o'lchash. Osmon fazosi, undagi asosiy nuqta, uk va aylanalar. Astronomik koordinatalar tuzilish-lari. Osmon sferasining aylanishi bilan bog'liq hodisalar. Yoritgichlarning chiqishi va botishi. quyoshning sutkalik va yillik kurinma harakati. Osmon jismlarini kurinma harakatini kuzatishda ularga bo'lgan masofalarni va boshqa parametrlarni aniklashda osmon sferasidan foydalaniladi. Radiusi ixtiyoriy olingan va markazi kuzatish nuqtasida joylashgan fazoviy sferaga osmon sferasi deyiladi. Bu sfera sirtiga xamma yoritgichlarning kurinma vaziyatlari tushiriladi va o'lchashlari osonlashtirish maqsadida bir kancha nuqtalar va chiziqlar o'tkaziladi. Masalan: kuzatuvchidan utadigan tik chiziq r, c, r2 osmonni zenit Z nuqtasida kesishadi. Zenitga diametrial qarama-qarshi joylashgan Z nuqtani nadir deyiladi. Tik chiziq ZZ ga perpendikulyar bo'lgan tekislik (NEWS) gorizont tekisligi bo'lib, bu tekislik Yer shari sirtini kuzatuvchi turgan nuqtasiga ( S nuqtaga) urinma bo'ladi. Gorizont tekisligi osmon sferasi sirtini ikkita, xamma nuqtalari gorizont ustida bo'lgan kurinadigan va nuqtalari gorizont ostida joylashgan kurinmaydigan yarim sferalarga bulinadi. Olamni ikkala (P va P) kutblarini tutash-tiruvchi va kuzatuvchidan ( S ) utuvchi osmon sfera-sining kurinma aylanishi ukini o l a m u k i deyiladi. Olam uki istalgan kuzatuvchi uchun Yerning aylanish ukiga xamma vaqt parallel bo'ladi. Osmoning shimoliy kutbiy ostidagi gorizontda shimol nuqtasi N bu nuqtagadiametrial qarama-qarshi bo'lgan nuqtada janub nuqtasi S joylashadi. NCS chizigi tush chizigi deyiladi, chunki tik qilib urnatilgan tayokdan tush vaqtida gorizontal tekislikka tushayotgan soya shu chiziq buylab yunalgan bo'ladi. Gorizontning Ye sharq va W g'arb nuqtalari gorizont chizigiga etadi Ular I shimoliy va S janubiy nuqtalardan 90 uzoqda bo'ladi Nnuqtadan, olam kutblaridan , zenit Z dan va S nuqtadan, kuzatuvchi S ning geografik meridiani tekisligi bilan ustma-ust tushadigan osmon meridiani tekisligi utadi. Sfera markazidan (S nuqtadan) utadigan va olam ukiga tik bo'lgan tekislik (QWQE) Yer ekvatori tekisligiga paralel bo'lgan osmon ekvatori tekisligini hosil qiladi. Osmon ekvatori osmon sferasi sirtining ikki yarim sharga : chukisi shimoliy va olam kutbiga karagan shimoliy va janubiy yarim sharlarga bulinadi. Gorizontal va ekvatorial osmon koordinatalar sistemasi. Yoritgichlarni osmondagi vaziyati yoki sferadagi biron bir nuqtani markaziy burchaklar yoki katta aylana yoyi orqali aniklanadi. Bularni osmon koordinatalari deyiladi. Astronomiyani turli masalalarini xal qilishda turli osmon koordinatalaridan foydalaniladi. Bu sistemalar bir - biridan asosiy tekislikni matematik gorizont NWSE, hisob boshini zenitdan va matematik gorizontni bir nuqtadan olinadi. Koordinatalari biri r zenit masofasi yoki yoritgichgacha bo'lgan h hisoblanadi. M yoritgichning h balandligi matematik gorizontdan yoritgichgacha bo'lgan mM masofa vertikal ...