Teleskoplar. Nurlanish fotoelektrik qabul qilgichlar

Teleskoplar. Nurlanish fotoelektrik kabul kilgichlar. Reja : 1. Spektral asboblar. 2. Radiousullardan foydalanish. 3. Kosmik teleskoplar. Teleskoplar yordamida osmon jismlarini kuzatiladi. U jismdan kelayotgan yorug'likni yi-gib fokal tekislikda yoritgichning tasvirini hosil qilib beradi. Bu tasvirni kattalashtiruvchi linzalar (okulyar) yordamida kuzatiladi, foto-suratga olinadi yoki murakkabrok yordamchi asboblarga uzatiladi. Osmonning katta qismlarini kichik massh-tabda yoki osmonning kichik qismlarini katta masshtabda fotosuratga olish uchun mo'ljallangan maxsus teleskop - ostrograflarning ko'rish may-doni odatda bir necha gradusga teng bo'ladi. Olingan fototasvirning chiziqli kattaligi teles-kopning fokus uzoqligiga to'g'ri proportsional bo'ladi. obyektining diametri va fokus uzoqligi teleskoplarning asosiy tasvirlovchilari bo'lib hisoblanadi. Teleskop yiggan yorug'lik oqimi obyektiv maydoniga va uni yoritilganligiga tug-ri proportsional bo'ladi. obyektiv fokus uzoqligining okulyar fokus uzoqligiga nisbatiga teleskopning kattalashtirish deyiladi. Kattalashtirish obek-tiv fokus oraligiga to'g'ri, yoritkich kuchiga esa teskari proportsional bo'lganligidan, yoyik ob-ektlarning tasviri kattalashganda ravshanligi kamayib boradi. Okulyarning kattalashtirishi xam xuddi shunday ta'sir qiladi. Shuning uchun sayyoralarni, tumanliklarni kuzatganda yorug'lik kuchi katta bo'lgan teleskoplardan foydalanila-di. Tasvirni yakkollik darajasi, atmosferani holatiga undagi havo okimiga harakatiga xam bog-lik. Zamonaviy teleskoplar bir necha ming marta kattalashtirish imkonini bersada, amalda 500 martadan ortik kattalashtirish deyarli kullanil-maydi. Teleskop Oy va sayyoralarning kattalashgan tasvirini beradi, kurinadigan yulduzlar orali-gini kattalashtiradi. Ammo difraksiya hodisasi bunday kattalashtirishga chek kuyadi. Malum chegaradan boshlab tasvir difraksion halqalar bilan uralgan bo'lib kurinadi. uzoqdagi ikkita yorug nuqtani ajratib alohida ko'rish uchun kerak bo'lgan eng kichik burchakli masofaga shu obek-tivning (teleskopning) farqlovchi kuchi (farqlash qobiliyati) deyiladi. Radiolakator bilan kosmik jismga tomon yuborilgan impuls osmon jismiga urilib undan Yerga qaytadi. Impulsning kosmik jismga borib, yana kaytib kelish vaqtiga karab jismning Yerldan uzoqligi aniklanadi ; kaytib kelgan radionurning quvvati bu jism sirtining qayta-rish koeffitsiyenti, impulsni chastota buylab yoyilish miqdori, jismning o'z uki atrofida aylanish tezligi va x.k.lar haqida ma'lumotlar beradi. Radiolakatsiya usuli bilan quyosh siste-masidagi jismlar atmosferasining va ular sir-tidagi ayrim detallarning tuzilishi haqida ma-lumotlar xam olish mumkin. hozirgi vaqtda Oy, Venera, Merkuriy, Mars, Yupiter, Saturn radiolakatsiya qilingan. Radiolakatsiya usuli xar qanday ob-havo sharoitida xam meteor jismlarni kuzatish imkonini beradi. Meteor buglar va ionlangan havo meteorlar orqasida iz hosil qiladi. Bu izlar radioto'lqinlarni qaytaradi va meteorlarni kunduzi xam kuzatib bo'ladi. Radio-teleskop ko'zgulari optikaviy teleskoplardagi ko'zgular sirti singari puxta tayyorlashni talab kilmaydi. Natijada radioteleskoplar optika-viy teleskoplardan ancha katta bo'ladi. Bir kator ramalar yoki ko'zgular batareyalaridan tashkil topgan radioteleskoplar - radiointerferometr-lar xam mavjud ; ulardagi bu ramalar yoki ko'zgular bir-biridan ancha uzoq masofada bo'ladi ; nurlagichlar kabul kilgan signallar bitta priyom-nikka uzatiladi. Antenalar orasidagi masofaga interferometr bazasi deyiladi. Bazani uzgar-tirib manba ...