Yoritgichlarni chiqishi va botishi. Geografik kenglamasi - ga teng bo'lgan kuzatish joyida soat burchagi t va og'ishi bo'lgan yoritgichning zenit masofasi sferik trigonometriya quyidagi formulasi bo'yicha aniqlanadi cosZ = sin sin+cos cos cost (8.1) Yoritgichlar chiqayotganda va botayotganda ularning zenit masofasi Z=900 ga teng (cosZ=0) bo'lib yuqoridagi formuladan cost = - tg tg (8.2) ekanligini topamiz. Bu tenglikdan foydalanib, yoritgichlar chiqayotgandagi yoki botayotgandagi soat burchaklari kuzatish joyining kenglamasi va yoritgichning og'ishiga ko'ra aniqlanadi. Yuqoridagi oxirgi tenglama 2 - ta +t va -t ga teng bo'lgan ildizlarga egadir. Yoritgichlar chiqayotganda minus alomati va botayotganda esa plyus alomati bilan olinadi. Botish va chiqishni yulduz vaqti S=t+ - ga tengdir, - yoritgichning to'g'ri chiqishi. Quyosh uchun ma'lum, ki t haqiqiy mahalliy Quyosh vaqtini ifodalaydi. O'rtacha Quyosh vaqtini topish uchun t - ga vaqt tenglamasini qo'shish kerak. Gorizontal koordinatalarni ekvatorial koordinatalarga aylantirish formulasidan sin= sin cosZ - cos sinZ cosA Z = 900 bo'lganda cosA= (8.3) ekanligini topamiz. Bu formula chiqayotgan va botayotgan yoritgichlarni azimutini topish imkonini beradi. Bu tenglama ham ikkita yechimga ega bo'lib, bittasi chiqish ikkinchisi botishni ifodalaydi. Chiqish uchun A0 dir. Refraksiya yoritgichni gorizontdan yuqoriga ko'taradi. Gorizontni yaqinida refraksiya 35 teng bo'lganligi uchun, yoritgichni ko'rinma chiqish paytida yoki botish paytida uning zenit masofasi 900 emasu 90035 - ga teng bo'ladi. Natijada yuqorida keltirilgan formulalar murakkablashadi. Oy va Quyosh burchak radiusi 16 teng ekanligi uchun bu yoritgichlarni zenit masofasi (ularning og'ishi - ga ham taalluqli) 90035+16=90051 ga teng bo'ladi. sos90051 - ni uning qiymati -0, 0148 -ga almashtirib, quyidagi formulani topamiz. cost= -(0, 0148 sec sec+tg tg) (8.4) Z=90051 ekanligini sin=sin cosZ - cos sinZ cosA formulaga qo'yib (8.5) ekanligini topamiz yoki (8.6) Quyosh va Oyning chiqishi va botishi momentlariga yana sutkali paralaks ham ta'sir ko'rsatadi. Lekin sutkali paralaksni hisobga olinishi ularni zenit masofasini hamasi bo'lib 9 sekundga kamaytiradi. Mavzuga doir masalalar yechish: Yulduz shimoliy - sharqdan chiqib, shimoliy - g'arbga bota oladimi? Janubiy - g'arbda chi? Javob: Yoritgichlarni chiqishi va botishi Yerning o'z o'qi atrofida g'arbdan sharqga tomon harakati tufayli vujudga keladi, shuning uchun shimoliy - sharqda chiqqan yoritgich shimoliy - g'arbda botadi. Janubiy - g'arbda bota olmaydi. Yoritgichning og'ishi 00 - ga tengdir. Uning azimuti va chiqish hamda botish momentlarini toping. Javob: Bunday yoritgich aniq ekvator yoyi bo'yicha harakat qiladi. Shuning uchun u aniq sharq nuqta Ye - da chiqib, g'arb nuqta W - da botadi. Shuning uchun chiqishida A=t=2700 va botishida A=t=900 bo'ladi. Gorizont tekisligidan yuqorida 12 soatdan kam ...

Joylangan
23 Feb 2023 | 08:41:12
Bo'lim
Astronomiya
Fayl formati
zip → docx
Fayl hajmi
21.96 KB
Ko'rishlar soni
161 marta
Ko'chirishlar soni
10 marta
Virus yo'q.
VirusTotal da tekshirish
O'zgartirgan san'a:
28.03.2025 | 00:08
Arxiv ichida: docx
Joylangan
23 Feb 2023 [ 08:41 ]
Bo'lim
Astronomiya
Fayl formati
zip → docx
Fayl hajmi
21.96 KB
Ko'rishlar soni
161 marta
Ko'chirishlar soni
10 marta
Virus yo'q.
VirusTotal da tekshirish
O'zgartirish kiritilgan:
28.03.2025 [ 00:08 ]
Arxiv ichida: docx