Ahmad Farg'oniyning Astronomiya faniga qo'shgan hissasi

Ahmad Farg'oniyning Astronomiya faniga qo'shgan hissasi REJA: Farg'onadan chiqqan alloma Ahmad farg'oniyning astronomiya sohasidagi ishlari Al-farg'oniyning umummuhandislik fani taraqqiyotida tutgan o'rni Farg'ona vodiysi Markaziy Osiyoning eng qadimgi o'lkalaridan biri. U o'zining go'zal tabiati va betakror tarixiga ham ega.Ancha rivojlangan dehqonchilik, chorvachilik va hunarmandchilik madaniyati, iqtisodiy ijtimoiy taraqqiyotga zamin yaratdi. Hozirgi fanga ma'lum bo'lgan ashyoviy dalilar qadim Farg'onada dehqonchilik 30 asrlik tarixiga ega ekanligini ko'rsatadi. Ma'lum bo'lishicha, qadimda bobokalonlarimiz boshoqli, dukkakli ekinlar va turli meva, sabzavot yetishtirganlar. Iqtisodiy taraqqiyotga erishgan vodiyda turli qabila va elatlarga mansub odamlar hamjihat yashagani ham diqqatga sazovor.Milodan avvalgi II-asrda O'rta Osiyoga Iskandar Zulqarnayn bostirib keldi. U bu o'lkada past darajada turgan halqlarni emas, balki har tomonlama rivojlangan, o'ziga xos madaniyat va kuchli davlatchilik tizimiga ega halqlarga duch keldi. Ayni paytda Iskandar Yunon madaniyati va ilm - ma'rifatini Markaziy Osiyo xalqlariga yoyishga harakat qilgan. Iskandar Farg'onani istilo qila olmagan. Iskandar So'g'diyona va Baqtriyada yettita shahar qurdirgan. Bu shaharlarda ilk Makedon koloniyalari vujudga kelgan va Yunon ma'rifati, sanoati, madaniyati shu koloniyalar orqali Markaziy Osiyo xalqlari hayotiga kirib kela boshladi. Farg'onaning uzoq tarixiy davr davomida mustaqilligini saqlab qolganligi uning iqtisodi, madaniyati, fanining muntazam rivojlanishini ta'minlagan. Qo'shni davlatlar bilan savdo-sotiq va madaniy aloqalar tufayli Farg'onaga turli madaniyat va ilm-fan yutuqlari kirib kelib, o'ziga xos mahalliy madaniyat bilan birlashadi va rivojlanishini ta'minladi. Markaziy Osiyo tarixida bundan ikki ming yil avval elati, tili madaniyati turlicha bo'lgan ko'plab xalqlarning yagona qudratli davlatga-Kushon imperiyasiga birlashuvi yuz berdi. Bu esa o'z navbatida, g'arb va sharq sivilizatsiyalarining bir-biriga tutashuviga olib keldi. Markaziy Osiyo tarixida islom tarqalishi bilan yangi davr boshlandi. Arab istilochilari Markaziy Osiyoga, xususan Farg'onaga kirganlarida yuksak fan va madaniyat bilan to'qnashdilar. Bu madaniyat Sosoniylar davlati, Misrdan qolishmas, ayrim jihatlarida kuchliroq edi. Buni payqagan arablar Turkistonni zabt etish bilan cheklanmay islomlashtirishga qattiq e'tibor berdilar. Lekin fan va madaniyat shunday kuchli zarbaga uchraganiga qaramay, oradan bir asr o'tar-o'tmas yangi qiyofadagi, ya'ni «arablashgan» shaklda halifalik poytaxtida «uyg'ondi». Bu qayta tiklanish Markaziy Osiyo sivilizatsiyasining vorislari bo'lgan Turon xalqlari orasidan yetishib chiqqan olimlar tomonidan boshlab berildi va davom ettirildi. Bugungi fan tarixchilari bu jarayonni «Sharq uyg'onish» davri deb atamoqdalar. Bu davrni boshlab bergan vatandoshlarimiz orasida Ahmad Farg'oniy jahon faniga buyuk xissa qo'shgan buyuk alloma sifatida tilga kirdi. Ahmad Farg'oniy 797-861 yillarda yashab ijod etgan va uning shajarasi zardushtiylarga borib taqalar edi. Ahmad Farg'oniyning yoshlik davri o'z yurtida o'tadi. U Farg'onadan Xo'jand orqali Samarqandga so'ng, Buxoro orqali Marvga al-Ma'mun ibn Horun ar-Rashid xuzuriga boradi. Horun ar-Rashid va uning o'g'li al-Ma'mun ...